Перейти к разделу.

 

Мурка

висьт

Уна квартираа керкаын олісны детинка Юра, нывкаяс Шура да Нюра. Юра да Шура помалісны сöмын на первой класс, а Нюра — мöдöс  нин.
Но öні вöліны гожся каникулъяс, школаын эз велöдны. Асывсянь рытöдз челядь ворсісны асланыс керка дор йöрын: то пöвъясысь чом тэчöны, то кöв вомöн чеччалöны, то эжа вылын туплясьöны. Пыраласны   гортас  сёйыштны   и  бара   ворсöны.
Öтчыд кытыськö воис керка дорö ыджыд руд кань да пуксис потшöс  сюръя   йылö.   Регыд  сійöс   казялісны  челядь.
—   Кутшöм  мича,   —  шуис   Шура.
—   Видзöд,   синъясыс   вижöсь!   —  шуис  Нюра.
—  Сибирскöй, — содтіс Юра. — Аддзанныд, бöжыс кутшöм пашкыр   и   гöныс  весьт  кузя.
А кань быттьöкö гöгöрвоис челядьлысь шензьöмсö: легнитіс бöжнас да меліджыка кутіс видзöдны на вылö.
—   Кодлöн   нö  эськö  татшöмыс?   —  кутіс   юасьны   Шура.
Та вылö эз вермы вочавидзны весиг Юра, кöть эськö сійö зэв бура  тöдіс   матігöгöрысь  став  каньясöс  да  понъясöс.
—   Кыс, кыс, кыс, — кутіс шуавны сійö да матыстчыны тöдтöм кань дінö. Но мöдыс звиркнитіс места вывсьыс да зэв öдйö вуджис мöд сюръя вылö. А кор Юра матыстчис и сэтчö, кань бара котöртіс выль  местаö.
Регыд ставöн гöгöрвоисны, мый кань оз кöсйы сетчыны на киö, весьшöрö вöтлысьöны сы борся. Сэки Юра тэрыба пыраліс гортас, петкöдіс  яй  тор.
—  Кыс, кыс, кыс, — кисö чургöдöмöн сійö бара заводитіс чуксавны каньöс. Мöдыс сюся видзöдіс яй тор вылö, весиг кывнас нюлыштіс вом  дорсö,   но  ас  дінас   эз  сибöд.
—  А тэ, Юра, пукты яйсö потшöс вылас, — велöдіс Нюра. — Ми кö татысь  мунам,   сійö  оз  кут  повны.
Челядь котöрöн пырисны керкаö, пуксисны öшинь дорö. А кань, буракö, тайöс и виччысьöма. Сійö матыстчис яй торйыд дінö да öти здукöн  и  сёйис.
—   Дзик тшыг, коньöрöй, — жальыс петіс Шуралöн. Сійö öдйö корсис тыртöм банка, кисьтіс сэтчö йöв, пыригтіс нянь. Мед пöттöдзыс лоас.
А кань быттьöкö тöдö, мый сійöс ещö на вердасны. Сёйис яйтортö да   бара   кавшасис   потшöс   вылö.
Шура петкöдіс йöв тыра банкасö, пуктіс му вылö, сэсся котöрöн бöр пырис гортас. Челядь видзöдісны, кыдзи кань лэччис потшöс вылысь,   заводитіс  лакны  йöвсö.   Налы  ставныслы лои  зэв  нимкодь.
Кань нуръясис да, бöжнас öвтчигтыр, котöртіс пес лэбувъяс сайö. Но аскинас, мыйöн сöмын челядь чукöртчисны ворсны, сійö бара петкöдчис кыськö тöдлытöг да бара куткыртчис сюръя йылö, кöні пукаліс и тöрыт. Юра, Шура да Нюра бара вердісны каньöс пöттöдзыс.
Сэсся кань воліс и коймöд, и нёльöд луннас. Но сетчыны киö некутшöма эз  кöсйы.   Быд пöрйö сійö пышйывліс пес лэбувъяс сайö.
—   Колö  эськö  тöдмавны  сылысь  нимсö,   —  воис   мöвп  Нюралы.
—   Шуан жö, — дивитöмöн видзöдліс сы вылö Юра. — Кытысь нö сійöс тöдмалан? Каньяслы öд табельяс оз сетны. Плешас нинöм жö  абу  гижöма  ни.
—   А вай ми сетам сылы выль ним! — радпырысь шуис Нюра. — Частö кö мöдам казьтывны öти и сійö жö нимсö, регыд мысти велалас.
Тайö быдöнлы кажитчис. Пуксисны куимöн кильчö вылö, мöвпалöны,  кутшöм эськö ним сетны каньлы.
—   Васька,   —  медводз  шыасис  Юра.
—   Серко,  —  шуис Шура.
—  Абу öд вöв, — серöктіс Юра. — Каньястö тадзи оз нимтывны.
—   Мурка,  — думыштіс Нюра.
—   Васька, — эз кöсйы эновтчыны аслас кывйысь Юра. Но сэки Шура вежис ассьыс воддза мöвпсö, сöгласитчис Нюракöд. Юра колис öтнасöн кык мортлы воча и сылы быть лои сетчыны. Тадзи кань лои эз прöстö каньон, а Муркаöн.
Аскинас быдöн лöсьöддісны Муркалы чöскыд сёян. Юра — яй тор, Шура — йöв, Нюра — жаритöм чери. Ставсö тайöс водзвыв пукталісны потшöс сюръя бокö.
Челядьлы эз терпитсьы, кор найö аддзасны Муркаöс да кутасны öта-мöд вежмöн ыдждöдлыны сійöс выль нимöн. Но колис быдса лун, а кань сідзи и эз волы.
Жугыльмисны Юра, Шура да Нюра. Ворсны ни варовитны весиг эз ло окота. Быдöн думайтісны сы йылысь, мыйла эз лок Мурка, кытчö сійö вермис вошны.
Ёртъясыслы кыв ни джын шутöг Юра лэччис кильчö вылысь да веськöдчис лэбувъяслань.
"Гашкö, сэні пукалö, — думайтіс сійö. Но лэбув сайын кань эз жö вöв. Юра ышловзис, гыжйыштіс юрсö. — Пышйис. Öні сэсся оз нин волы. А ми сылы нимъяс пукталам".
—   Мурка,  Мурка, —  кутіс чуксавны Юра. — Кыс,  кыс, кыс. И  сэки  кыліс  лэбув  пытшкöсысь  небыдика  нявöстöм.
—   Шура!  Нюра!  — мый вынсьыс горöдіс Юра. — Волöй татчö! Нывкаяс котöрöн локтісны лэбув дорö.
—  Муркаыд тані. — Юра нимкодьпырысь индіс пöвъясысь тувъялöм стен вылö.
Куимнанныс тэрыба пырисны лэбулö, кытчö вöлі кыдзсюрö шыблалöма быдсяма ковтöм, важ кöлуйсö, кутісны вештавны пöвъяс, зыръяс да коканъяс.
—  Няу, няу, — кыліс пыді пельöсысь каньлöн нявöстлöм. Тайö вöлі Муркалöн гöлöсыс. Заводитлісны чуксавны каньöс, но сійö эз кöсйы петны. Сэки Юра пидзöсчанясис да, пöвъяссö вешталігтыр, кутіс писькöдчыны пыді пельöслань. Пырны вöлі зэв сьöкыд. Нэмöвöйся бусыс веськаліс  нырö,   зонкаöс  некымынысь  несйöдіс.
Юра öдва-öдва воöдчис пельöсöдзыс. Тані, пемыдінас, косясьлöм мешöк вылын куйліс Мурка. Кань эз и думайт пышйыны. Юрка кöсйис босьтны сійöс ки вылас и сэки казяліс, мый Муркалöн кынöм улас посньыдик каньпиян.
Юралöн ыркмунліс сьöлöмыс, эз кут шедны вомас сынöдыс.
—   Шура! Нюра! — горöдіс сійö. — Муркаыдлöн каньпиян чужöмаöсь!
—   Ой! Збыль? — öттшöтш горöдісны нывкаяс. — Вай петкöдлы найöс татчö.
Кор Юра нюжöдіс кисö, Мурка эз скöрмы. Сійö сöмын курччыштіс да видзöдліс Юра вылö югыд синьяснас. Кык каньпи öдва-öдва вöрöдчисны места вылас, зілисны матöджык сибöдчыны мамыс дінö. Найö вöліны небыдöсь, пöсьöсь. Юра босьтіс найöс, бергöдлыштіс киас, сэсся мыччис нывкаяслы. Пияныс бöрся уськöдчис и Мурка да кутіс гартчыны кокъяс улын, буракö, бöр корис сетны, мый сылысь мырддисны.
—  Адöй, кутшöм мичаöсь, — нимкодясис Нюра. — Дзик жö мамыс кодьöсь.
—   А   мыйла  нö  синтöмöсь?   —   чуймöмöн  юаліс  Шура.
—   Каньпияныд  синтöг  и  чужлöны,   —   шуис   Нюра.
—   Няу,   няу,   —  небыдика  да  нора   нявöстлывліс  Мурка.
—   Вайöй бöр татчö, — стрöга корис Юра. — А асьныд котöртöдöй  потшöс  дорысь  став  банкаяссö.
Кор каньпиянöс бöр лои пуктöма асланыс местаö да сетöма Муркалы сёян, челядь нимкодьпырысь петісны лэбулысь, пуксисны кильчö сод  вылö.
—   Öтиöс  ме  босьта,   —  шуис  Юра.
—   Мöдöс  ме,   —  кыпöдіс   Шура  веськыд кисö.
—  Некод нинöм он босьтöй, — вомаліс найöс Нюра. — Вот мыйöн быдмыштасны,   сэки  и  кутам  сёрнитны  та  йылысь.
Юра кутіс чушйöдлыны нырнас. Зэв на дыр ковмас виччысьны каньпиянлысь быдмöмсö. Нюра быдлаö суитчö. Эз кö вöв сійö, эськö Юра  талун  жö  пыртіс  гортас   и   каньпиянсö,   и   налысь  мамсö.   Мед эськö    олісны.
Мöд асывнас Юра, Шура да Нюра бара лöсьöдісны каньяслы сёян, петкöдісны лэбулö. Тöрытья моз жö Юра вешталіс пöвъяс да водсöн кыссис лэбув пельöслань. Мешöк выв вöлі тыртöм. Ни Мурка, ни пияныс некöн эз тыдавны. "Кытчö нö вошисны? — кутіс думайтны детинка. — Каньпияныс öд мунны эз вермыны. Гашкö, найöс пышйöдіс кодкö? А  коді?   Каньпиян  йылысь тöдам  сöмын ми  куимöн".
—  Кодкö нуöма миянлысь каньпиянтö, — петіс пöвъяс костысь Юра да   висьталіс   нывкаяслы.   А  мöдъясыс  сöмын  синсö  паськöдісны.
—   Эн сöр, — шуисны найö. — Ачыд, кöнкö, босьтін да дзебин кытчöкö,  а öні   миянöс  пöрйöдлан.
—   Ме  эг  на  матыстчыв  татчö,   —   кутіс дорйысьны   Юра.
Вензисны,   вензисны,   но  сідзи  и   эз   вермыны  думыштны,   кытчö вошины каньяс. А тайö кадас Мурка аслас пияныскöд вöлі нин орчча керкаса лэбулын. Сійöс некод эз вайöд сэтчö. Кор челядь видлалісны сылысь пиянсö, повзис: вермасны пö босьтны да дзикöдз пышйöдны. Корсис сійö орчча лэбулысь сэтшöм места, кытчö оз вермы судзöдчыны ни öти морт, оз аддзы некутшöм пон. А войнас, кор ывлаыс лöнис, босьтіс писö шошаöдыс вомас да котöртöдіс выль местаö.   Сэсся  тадзи  жö   вуджöдіс  и  мöд  писö.
Но  та   йылысь  челядь  эз   тöдны.
Öти лунö, кор Юра, Шура да Нюра ворсісны öшинь улас, потшöс дорын бара мыччысис Мурка. Öні сійö вöлі вöснялöма, омöльтчöма, но  важкодьыс   на   пашкыр  гöна.
—   Мурка! Мурка! — радпырысь горöдісны челядь да уськöдчисны сы дінö важся тöдса дінö моз. Но кань и öні эз сибöд найöс ас дінас. Сылöн сюмаліс кынöмыс. Тайöс казялісны Юра, Шура да Нюра.   Найö   пыр  жö   вердісны  сійöс.
Колисны лунъяс. Мурка зэв регыдик кежлö волывліс потшöс дорö да чöсмасьліс сылы дасьтöм сёянöн. И сэсся... сэсся бара вошлывліс дыр кежлö. Войяснас челядь сынисадь узисны, а буретш сэк Мурка петкöдлывліс пиянсö ывла вылö, ворсіс накöд эжа вылын, велöдіс, кыдзи  колö  кыйöдчыны   шыръяс  да  посньыдик лэбачьяс  бöрся.
Öтчыд Мурка петкöдіс пиянсö лунын, вайöдіс челядь ворсанінö, быттьöкö кöсйис ошйысьыштны аслас быдтасъясöн. Найö бура нин котралісны,   вöліны   югыд  синмаöсь да  тупыль  кодь  гöгрöсöсь.
Юра уськöдчис да вевъяліс кутны öти каньписö, а дыр вöтлысьöм бöрын  и  мöдсö.
—   Босьтöй  морт  öтиöн,   —  шуис   Юра   нывкаяслы.
—  А тэныд оз ков али мый? — чуймис Нюра. — Тэ жö вöлі ачыд кöсъян босьтны?
—   Ме босьта мамсö, — висьталіс Юра, коді бура тöдіс, мый детинкаяслы  ньöтчыд оз  позь öтдортны  нывкаясöс.
Тадзи Мурка да сылöн пияныс овмöдчисны öти керкаын. Кор челядь  ворсöны   ывлаын,   на  дінын   котралöны  да  дурöны  и  каньяс.

(Войвыв кодзув. – 1996. - № 7. – С. 56-58.)

 
Корткеросская Центральная библиотека им. М.Н. Лебедева. 2014 год.
Республика Коми, Корткеросский район, с. Корткерос, ул. Советская дом 187, lebedevlib@mail,ru
8(82136) 9-24-80. 9-98-16.