Перейти к разделу.
Ручка перööн да автоматöн
Аслам гижӧдын кӧсъя казьтыштны коми гижысьясӧс, кодъяс чужлісны Кӧрткерӧс районын, а война воясӧ тышкасисны фашистскӧй вӧрӧгкӧд фронт вылын.
«Коми му-парма, ас рӧднӧйяс
Ыстӧны тэныд пöсь чолӧм:
Эн тувччы бӧрӧ ни ӧти шаг!
Ковмас кӧ, эн жалит олӧм».
Со татшӧм кывъясӧн шыасьӧ фронт вывсянь 1942 воӧ И.М. Вавилин. Поэт чужліс 1911 вося вӧльгым (ноябрь) 21 лунӧ Позтыкерӧс сиктсӧветувса Баяркерӧс грездын. Улыс тшупӧда школа помалӧм бӧрын уджаліс батьыслӧн овмӧсын, а сэсся Чӧтдінса вӧрпунктын кер кыскалысьӧн да шпал лӧсалысьӧн.
Иван Вавилин 1929 восянь куим во велӧдчис Помӧсдінса школаын. 1933-1935-ӧд воясын сійӧ служитіс Гӧрд Армияын, а сэсся уджаліс республикаса да районса газетъясын.
1941 вося сора (июль) тӧлыссянь Иван Михайлович фронт вылын. Сійӧ веськаліс вӧрӧгӧс весьӧпӧртысь «Катюша» расчетӧ. Артиллерист И. Вавилин восьлаліс кузь да сьӧкыд война туй Сталинградсянь Австрияӧдз. Гижан сямыс фронт вылын боецлӧн эз кус, а мӧдарӧ - ёна содіс...
Та йылысь висьталӧ татшӧмтор. Буретш война воясӧ И. Вавилинлысь йӧзӧдлісны ЗІ кывбур. Коми книга лэдзанінын петісны: «Ни ӧти шаг бӧрӧ» (1942) да «Сӧветскӧй воин» (1944) сборникъяс. Кывбуръяссӧ поэт ыстывліс фронт вывсянь, гижис найӧс тышъяс костын.
Иван Михайлович аслас кывбуръясын висьталӧ Айму дорйысьяс йылысь, налӧн мӧвпъяс да кӧсйӧмъяс йылысь, ас чужан му да сылӧн мичлун йылысь.
Поэт водзӧ воюйтіс, ылыстчис чужан мусяньыс, а сылӧн поэзия лов шыыс кыліс Коми му пасьтала. И. Вавилинлысь кывбуръяссӧ ёна лыддисны, сыӧн олісны, челядь велӧдісны школаясын.
Эз кокньыда сетчы поэтлы нёль вося фронтӧвӧй Туйыс (чорыд контузия, госпиталь, дженьыдик отпуск гортӧ, бара кузь да сьӧкыд фронтӧвӧй туй).
Гижысьӧс война воясӧ повтӧмлунысь пасйӧма «За отвагу», «За боевые заслуга» да мукӧд медальӧн.
Ыджыд тыш помасьӧм борын И. Вавилинлӧн петалісны «Менам парма» (1957), «Тарас дед» (1959), «Мувыв кодзувъяс (1965) да мукӧд сборник. Сэтчӧ пырисны сатирическӧй кывбуръяс, челядьлы лыддьӧм вылӧ гижӧдъяс, сьыланкывъяс, поэмаяс.
Кувсис поэт 1975 вося йирым (октябрь) 4 лунӧ.
«Чолӧм ылі Карелиясянь, дона друг! Менам аслам судьбаӧй быттьӧ абу стӧч урчитӧма, шӧрӧ вошӧм кодь, рочӧн кӧ шуны, неопределеннӧй. Но меным кӧ оз удайтчы овны сійӧ лунъясӧдзыс, кор шуда йӧз кутасны пасйыны ыджыдысь-ыджыд победа, эн вунӧд, менам другӧй, - сійӧ победаас эм менам ичӧтик пай - ичӧтик салдатлӧн, коді честнӧя да помӧдз пӧртіс олӧмӧ ассьыс гражданскӧй долгсӧ. Некор нинӧм мӧдтор менам лов вылын эз вӧв, кӧть олӧмыс менӧ лёк ногӧн увтыртліс. А сідзсӧ менам олӧмын нинӧм выльыс абу, сыысь кындзи, мый ме ӧні пӧшти артиллерист, збыльысьсӧ - минометчик».
Тайӧ письмӧсӧ гижӧма 1944 вося сора (июль) 4 лунӧ И.В. Изъюров аслас ёрт Г.И. Торлоповлы.
Чужліс И. Изъюров 1910 вося рака (март) 6 лунӧ Позтыкерӧсын. Чужан сиктса школа помалӧм бӧрын велӧдчӧ Сыктывкарса шӧр школаын, а сэсся пырӧ уджавны Коми книжнӧй издательствоӧ. 1927 воын И. Изъюровлысь йӧзӧдлісны медводдза гижӧд. А сэсся воысь-во (1937 воӧдз) петісны гижысьлӧн перӧ улысь висьтъяс, очеркъяс, статьяяс, повестьяс. А 1937 вося йирым (октябрь) тӧлысьӧ И. Изъюровӧс, кыдзи и В.А. Савинӧс, мыжтӧг мыждісны. Куим во чӧж гижысь вӧлі Вӧркутавомса лагпунктын.
1941 вося йирым тӧлысьӧ Иван Изъюровӧс ыстісны фронт вылӧ. Война кадас сійӧ пыр вӧлі Карельскӧй фронт вылын, войвылын, лыжнӧй батальонын. Сійӧ миномётчик, связист, 253 Кирненесскӧй полкса радӧвӧй. И. Изъюров участвуйтіс Карелия да Заполярье фашистъясысь мездӧмын. Войнасӧ помаліс Норвегияса Киркенес карын. Куим во чӧж Иван Васильевич гижис фронтӧвикъяс йылысь очеркъяс «Во славу Родины» да «Часӧвӧй Севера» газетъясӧ, ыстыліс некымын гижӧд и «Вӧр лэдзысь» газетӧ. Ставсӧ война воясӧ вӧлі йӧзӧдӧма 30 гӧгӧр висьт да очерк. На лыдын «Сила примера», «Иван Тишкин - санитар», «Связь работает» да мукӧд.
Армияысь Иван Васильевич воис 1945 во помланьӧ. Олӧмын инсӧ сійӧ шедӧдіс Рӧдина вӧсна косьясын. «Войвыв кодзув» журналын 1946 воӧ И. Изъюров йӧзӧдӧ «Война воясса висьтъяс» да сійӧн пӧртӧ олӧмас фронтӧвӧй ёртъясыслысь наказсӧ - висьтавны колана да збыль кыв салдат йылысь.
Дыр кад Иван Васильевич уджаліс «За новый Север» газетын, гижысьяс котырын да телевидениеын.
Уналы тӧдсаӧсь гижысьлӧн «Лун заводитчӧ асывсянь», «Том олӧмӧй, том гажӧй», «Сьӧкыд во» да мукӧд повестьыс.
Кувсис И.В. Изъюров 1995 вося тӧв шӧр (январь) тӧлысьӧ.
«Олӧм чӧжнад лои некымынысь вомӧналӧма миянлысь паськыд Рӧдинанымӧс. Балтикасянь Тихӧй океанӧдз, Арктикасянь Кавказӧдз, волӧма уна сё карӧ да сиктӧ, аддзылӧма быдсяма местасӧ, а Трӧшсиктысь мусасӧ да донасӧ эг аддзыв. Со татшӧм пасйӧд вӧчліс аслас дневникын уна во сайын В.А. Ширяев.
Чужліс сійӧ 1926 вося сора (июль) 23 лунӧ Нёбдін сиктсӧветувса Трӧшсиктын. 1940 воӧ помаліс Нёбдінса семилетньӧй школа. Тӧлысь чӧж велӧдчис тшӧтӧводӧс дасьтан курсъясын.
Кор пансис Великӧй Отечественнӧй война, Володя Ширяевлы вӧлі 15 арӧс. Войналӧн сьӧкыд воясӧ уджаліс колхозын бригадирӧн, бухгалтерӧн. 1942 вося йирым (октябрь) тӧлысьӧ дас квайт арӧса зонпосниӧс мӧдӧдӧны Висер вожӧ - заптыны вӧр. Квайт тӧлысь чӧж том йӧз мырсьӧны вӧрын, а тулыснас кылӧдӧны пуръяс.
1943 вося йирым 27 лунӧ Нёбдін сиктысь 16 мортӧс (ставныс чужлӧмаӧсь 1926 воын), на лыдын и В. Ширяевӧс, босьтӧны армияӧ да мӧдӧдӧны Дальньӧй Востокӧ тышкасьны японечьяскӧд. Война помасьӧм бӧрын матӧ вит во на В. Ширяев служитӧ сэні жӧ морскӧй пограничнӧй войскаын. Сійӧ вӧлі военнӧй морякӧн, водолазӧн.
Служитігас на Владимир Архипович видлӧ гижны. Сійӧ воӧ аслас чужанінӧ 1951 вося гожӧмӧ да йӧзӧдӧ челядьлы кывбуръяса «Асыв» нима сборник. Уна во В.А. Ширяев уджалӧ журналистӧн, гижӧ уна висьт. А медводдза «Выль посёлокын» повестьыс сылӧн петіс 1956 воӧ. А сэсся - «Он вун тэ, Озъю», «Князь ныв» да мукӧд.
Кӧть кутшӧм темаӧ эз босьтчыв, кӧть код йылысь эз гиж - тундраын кӧр видзысьяс, видз-му овмӧсын да вӧр дорын уджалысьяс йылысь - быдлаын гижысьлӧн син улысь эз вош ӧтитор - ныв-зонпоснилӧн аслыспӧлӧс олӧмыс, ворсӧмыс, быдмӧм-сӧвмӧмыс.
Владимир Архипович Ширяев кувсис 1979 воӧ, но колины гижӧдъясыс.
Казьтышта и сійӧ гижысьяссӧ, кодъяс сетісны ассьыныс олӧмсӧ Аймулӧн мездлун вӧсна. Тайӧ Александр Григорьевич Габов (1912-1941), Иван Николаевич Габов (1914-1941), Михаил Иванович Шестаков (1904-1942), Алексей Александрович Шаманов (1918-1941). Найӧ вӧліны зэв на томӧсь, унатор эз удитны вӧчны, но и сійӧ висьтъясыс, кывбуръясыс, пасйӧдъясыс, мый йӧзӧдісны, висьталӧны гижысьяслӧн енбиалун йывсьыс.
Галина МИКУШЕВА,
Нёбдінысь В.А. Савин нима музейӧн веськӧдлысь.
Звезда 26 апреля 2005 года № 51-52
