Перейти к разделу.
Юстина Аверкиевна Попова
Юстина Аверкиевна Попова (1896—1980) чужліс Кӧрткерӧсскӧй районса Джиян (ӧнія Ивановка) сиктын крестьянин-бедняк семьяын. Юстина колис батьтӧгыс, кор сылы вӧлі сӧмын на сизим арӧс. Сьӧкыд вылӧ видзӧдтӧг ӧтка мамыс велӧдіс нывсӧ: первой Ыджыдвидз (Большелуг) сиктын дерковно-приходскӧй школаын, а сэсся Усть- Сысольскса женскӧй гимназияын вит класс.
Кор муніс империалистическӧй война, Юстинаӧс мӧдӧдісны уджавны велӧдысьӧн Межадорӧ. Уджало ciйӧ начальнӧй школаын, аслас казьтывлӧм серти, Юстиналӧн эз тырмыны тӧдомлунъяс урокъяс нуӧдӧм кузя. Отсӧг корны вӧлі некодсянь, и ciйӧ богословие кузя велӧдысь поплӧн индӧд сертн заводитӧ тӧдмасьны Л. Н. Толстойлӧн, Д. К. Ушинскийлӧн гпжӧдъясӧн. Тадзи Юстина Аверкиевна аслас ыджыд кӧсйӧмнас воӧдчис учительӧдз, ceтic радейтана уджыслы дас кык во. Велӧдӧ Кужба, Кӧрткерос сиктъ- ясын, но чорыда висьмӧ туберкулёзӧн, и сылы ковмис эновтны уджсӧ.
1926 воын локтӧ Сыктывкаро. Неуна уджалыштӧ учительяслӧн профсоюзын, но висьӧмыс личкис мортсӧ: воӧнджынйон ciйӧ куйлӧ вольпасьын. Тайӧ кадас жӧ заводитісны петны велӧдысьяслы торъя журнал «Коми просвещение» (1926 вося сентябрь тӧлыссянь) да «Ордым» (1926 октябрь тлыссянь, ӧнія «Войвыв кодзув»).
Гайӧ журналъясас печатайтісны челядьлы лыддьӧм вылӧ неыджыд кывбуръяс, сьыланкывъяс, ворсанторъяс. Но гижӧдъясыс челядьлы вӧлi ёна этша, тырмытӧм, и Юстина Попова вуджӧдалӧ роч классикъяслысь неыджыд кывбуръяс, мойдъяс. Но гижнысӧ ciйӧ, аслас казьтылӧм серти, заводитлӧма 1923 воын на. Вот кыдзи ciйӧ тӧдмасьлӧма Нёбдінса Витторкӧд: «Кывбуръяс гижны ме босьтчылі 1923 воын на, кор учителялі Кӧрткеросса школаын. Гижи да чукӧрмис быдса тетрадь, а ог тӧд, кытчӧ сійӧс воштыны. Сэки гижысьӧн да редакцияса уджалысьӧн ёна нималіс В. А. Савин. Me ыстi сылы Сыктывкарӧ тайӧ тетрадьсӧ: мися, йӧзод тайӧс газетын ли мый ли. Ошкыштӧма на Савиныд — од тайӧ коми нывбабасянь медводдза кывбур чукӧр. Газетын бӧрыннас сэсся петіс менам «Коми аньлы» кывбур».
Юстина Попова ёна радейтіс посни и войтырӧс и гижӧ ёнджыка медся дзоляяслы. Гижысь оз пырӧдчы челядьлӧн пспхологияӧ, а йӧзкостса творчество подув вылын гижӧ мича коми кывйӧн неыджыд кывбуръяс, нӧдкывъяс, петкӧдлӧ челядьлысь быд лунъя олӧм, ёртасьӧм, отсасьӧм, тӧдмӧдӧ найӧс кытшалысь мирӧн, пемосъяскӧд, вӧр-ваӧн.
Со, шуам, «Мича Зоя» неыджыд гижӧдлӧн заводитчӧм:
Юргӧ, юргӧ гажа голос,
Челядь гӧлӧс уна пӧлӧс:
Гаша ӧтнас гортсӧ олӧ,
Гашко, отсӧг сылы колӧ?
- Вот и ми, вот и ми —
Уджсьыс оз пов миян ки.
Нывкаяс да зонкаяс чукӧртчӧны, медым отсыштны ӧтка пӧрысь олысьяслы. Сӧмын вот Зоя оз кӧсйы уджавны, кӧсйӧ сӧмын лунтыр гажӧдчыны.
Шуӧ: - «Миян пӧчӧ ставсӧ вӧчӧ,
-
Пӧчӧ шуӧ, гуляйт на пӧ,
Кесйӧдлыны дзоля на пӧ,
Тэ пӧ, Зоюк, рочакань,
Ставсьыс медмича да шань.
И челядь уджысь полысь мича нывкаӧс колисны ӧтнассо, и Зоялы эз ло лӧсьыд, мый ёртъяс лӧгасисны, решитіс вӧтӧдны найӧс:
- Босьта дай тшӧтш уджала быдӧнысь медудала!
А со кык кеыджыд ворсантор медся ичӧтъяслы:
Сирйӧ-мырйӧ
Сирйӧ-мырйӧ кыкнан кинас кутчысьӧ-шашаритчӧ ӧдзӧс вугйӧ либӧ ӧдзӧс куричӧ, а ывлаын кӧ мунӧ ворсӧмыс, позьӧ кутчысьны кутшӧмкӧ сюръяӧ либӧ потшӧсӧ. Сылы костас кутчысьӧ мӧд, мӧдлы — коймӧд. И тадзи став Сирйӧ- мырйбӧс. Мукӧд ворсысьясыс — сир перъялысьяс сьӧрсьон-бӧрсьӧн ӧтамӧдыслы кутчысьӧмӧн жӧ. Сир перъялысьяс (сьылӧны):
Сирйӧ-мырйо, сирйо-мырйо, тэныд вайим ми поклон. Сирйӧ-мырйӧ, сирйӧ-мырӧ, висьтав, сиртӧ сетан он?
Сирйо-мырйӧ (сьылӧмӧн):
Сета, сета, волӧй, волӧй,
Мӧрччасны кӧ пинь да гыж —
Та вылӧ ӧд, другъяс, колӧ,
Медым чер-пурт эз вӧв ныж.
Сир перйысьяс:
Черъяс-пуртъяс миян лэчыд,
Асьным некод абу дыш.
Ставлӧн ки-кок ой, ой тэрыб,
Уджалігӧн оз мудз мыш.
Сирйӧ-мырйӧ:
Сідзкӧ, перъялӧй!
Сир перъялысьяс матыстчӧны Сирйӧ-мырйӧ дінӧ. Заводитчӧ вермасьӧм, вынъясӧн венласьӧм. Кодъясӧс оз вермыны торйӧдны ӧта-мӧд дінсьыс — петӧны вермысьясӧн.
Сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн
Челядь пукалӧны лабичьясын либӧ улӧсъяс вылын. На пиысь ӧти чеччӧ да петӧ джодж шӧрӧ. Тайӧ - ворсӧдчысь, Ciйӧ матыстчылӧ кутшӧмкӧ пукалысь дінӧ да копыртчылӧ сылы. Пукалысьыс копыртчылӧ жӧ. Сэсся чеччӧ. Ворсӧдчысь да чеччысь лэптылӧны кияснысӧ да кучкасьӧны воча ки пыдӧс. Ворсӧдчысь бергӧдчӧ чеччысьлы мышкӧн да мӧдӧдчӧ мӧд пукалысь дінӧ, чеччысь вӧтчо сы бӧрся. И ворсӧмыс пыр мунӧ тадзи, кытчӧдз оз ло чеччӧдома медбӧ- рӧдз пукалысьӧс. Тадзикӧн артмӧ ворсысьяслӧн дзонь лёдз, коді босьтчӧ гӧгравны да сьывны:
Ылi туйӧ ветлім ми, бур бать-мамлӧн ныв и пи.
Трай-рай, тара-тай, бур бать-мамлӧн ныв и пи.
Ылi туйыс ёна кузь, сӧмын кокъясным эз мудз.
Трай-рай, тара-тай. Сӧмын кокъясным эз мудз.
Пӧттӧдз ӧтув гажӧдчим да бӧр гортӧ бергодчим.
Трай-рай, тара-тай, да бӧр гортӧ бергӧдчим.
Сьылӧмсӧ помалӧм бӧрын челядь пуксялӧны асланыс местаясӧ.
Качӧдла
Волы, пиӧ, лыбӧдла, сьӧлӧмшӧрӧс качӧдла.
Аслам юрысь вылӧджык, пӧтӧлӧкысь улӧджык,
Керка пытшкӧс петкодла: гӧбӧч выв и паччӧр дор,
Пӧлать пельӧс, джадж и сёр.
Tанi тэнад чужан горт, менам дзоля муса морт.
Ciйӧ некор мед оз вун, нэмнад кытчӧ кӧть он мун.
Качӧдла, качӧдла.
Унджык гижӧдыс Ю. Поповалӧн, дерт жӧ, фольклорнӧй материал вылын. Тані и байӧдчан манера сьыланкывъяс («Потандорса»), лелькуйтчан («Качӧдла», «Катша рок пуӧ», «Дзумилюки») да мукӧдъяс; мойдъяс («Ичӧтик мойд небылича», «Ручильӧй да Кӧчильӧй»).
Кузь, но: эз кокни олӧм ов Юстина Аверкиевна Попова, но миян челядьлы колис мича коми кывйӧн гижӧм киигаяссӧ, кодъяс дыр на кутасны овны, гажӧдны да велӧдны бурас.
Пунегова, Л. А. Пособие войтырлы коми литература йылысь. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1993. – С. 48-49. – Пер. загл.: Писатели Коми – дошкольникам.
