Перейти к разделу.
Кöть и кадыс нин корö ог насьылöмöс орöд! Тэча кывбурысь сорöд!
Кор сёрнитчим ветлыны Додз сиктӧ Кӧрткерӧс пионеръяслӧн керкаса директор А.А. Смилингискӧд, сэтысь жӧ методист Л.Н. Королёвакӧд да народнӧй театрса режиссёр А.А. Казаковакӧд, ёна ыджыд надея, мый сюрас кӧть мыйкӧ Ёгор Потаповлӧн гижӧдъясысь, эз вӧв. Мунігӧн мӧвпалі:”Нинӧм дорысь “Коми печатьлы - 80 во” рубрика улын кӧть чойыслысь казьтылӧмъяссӧ гижышта”. Эз вӧв надея, эз вӧв и эскӧм, мый Ёгор Потапов гижлӧма мыйкӧ сэтшӧмтор, мый (сюрас кӧ) ӧнія лыддьысьысь ыджыд окотитӧмӧн вочаалас. Мунігчӧж жӧ и казьтылі, мый ме тӧда Егор Потапов йылысь. А ӧд пӧшти дзик нинӧм. 16-ӧд во “Звездаын”, а сы йылысь кывлі сӧмын некымынысь. Мый? Ӧтикӧ, зэв ёна гижлӧма (но мый, ог тӧд) да весиг аслыс керкасӧ кыпӧдігӧн керъяс костас нитш пытшкас гижӧдъяссӧ дзеблалӧма пӧ. Мӧдкӧ, коркӧ уджавлӧма Кӧрткерӧс районса газетын. Коймӧд-кӧ, радейтлӧма курыд зелля. И ёна. Та вӧсна пӧ (пӧ!) и йӧймылӧма да йӧртлӧмаӧсь Ульянаӧ, кор сэні вӧлӧма йӧйясӧс видзанін.
Дöдз вочалiс шондіӧн да бур поводдяӧн. Валентина Васильевна Потапова, Егор Васильевичлӧн чой, миянӧс виччысис нин. Сійӧ водзвыв пыртӧма посводзсьыс став тет радь-бумагасӧ, мый кольлӧма вокыслӧн кулӧм бӧрын. Пызан вылын куйлісны кыз блокнот сяма ас вӧчӧм ӧти небӧг, сэсся журнал сяма мӧд, сэсся уна лыда гижӧм кабалаяс да сы мында жӧ важся снимокъяс.
Зэв уна Ёгорлӧн кулӧм бӧрын лӧптыс колис, - ышловзьӧмӧн висьталӧ Валентина Васильевна да шмонитӧмӧн содтӧ: - Пачтӧ ломзьӧдны ок лӧсьыд.
Керкаӧ пырис мужичӧй. Кыдз висьталіс Валентина Васильевна, Николай вокыс. Сэсся локтіс и Николай Васильевичлӧн нылыс. Мекӧд локтысьяс - Анатолий Антонович, Людмила Николаевна да Анастасия Анатольевна - заводитісны сёрни. Ме зептысь перйи ручка-блокнот да куті кывзыны.
Миян вӧлі вит чоя-вока. Ёгор - нёльӧд. Чужліс 1937 воын, август 20 лунӧ. Зэв шаньӧн вӧлі. Сизим класс эськӧ и помаліс, но гижнытӧ вӧлі бура кужӧ...
Ме кывзігмоз босьті киӧ небӧг: ас вӧчӧм, зэв ӧкуратнӧй, и тырыс - чернилаа ручкаӧн гижӧм кывбуръяс.
Синмӧ шыбитчис, мый быд выль кывбур заводитчигӧн пасъялӧма “музыка”, а сэсся стӧчмӧдалӧма: кӧні вальс, кӧні фокстрот, кӧні танго. А ӧтилаын тадзи гижӧма: “Музыка - фокстрот (очень хо роший)”, мӧдпаын:”Музыка - сложная (без меня не играть никому)”, Коймӧдлаын: “Музыка - марш (сверхзамечательный)".
Керкаын сёрнитысьясӧс омӧля нин куті кывны. Мӧвпышті:”Тыдалӧ, рочӧн гижлӧма”. Заводиті лыддьыны син улӧ усьысь кывбур... и ставсӧ вунӧді.
Бисер прӧшвиын - тугъя пожӧм,
Сатшкис кымӧрсӧ вӧр йыв пинь.
Еджыд юсьяскӧд лэбзис гожӧм,
Куньсьӧ дзоридзлӧн алӧй син.
Козъя кыр весьтӧ ньыв пу сувтіс,
Лайкъя пелысьлӧн розйыс - би.
Кыркӧтш дорышті, бадьяс увті Д
зуртӧ-кылалӧ арся йи.
Кырйӧ кучкӧмысь йи оз жугав,
Ымзӧ войтӧлыс быттьӧ орт.
Нӧйтӧ тыясӧс, медым шуга
Быдтіс-шевгӧдіс кывтан борд.
Лолӧй весиг сувтліс лыддигас. Ставыс вуні, юрын сӧмын мӧвп:”Татшӧм мича кывъяса кывбуртӧ важӧн нин эг лыддьыв”. Листышті водзӧ. Лыддя.
Тугъя раскыс югзьӧ кельыдгӧрдӧн,
Садьман кыа шевгӧдӧма сыв.
Лэбзян тури лӧз ю весьтын бӧрдӧ,
Сӧмын некод шогсьӧмсӧ оз кыв.
Ланьтӧм козъяс йӧжгыльтчӧны валань,
Небыд тӧвру пешкылялӧ куст.
Эг кӧ волы рытйысьнысӧ талань,
Томлун вошис, быттьӧ миртуй бус.
Шемӧсмӧдіс сӧстӧм коми кыв, рифма и, медводз, сьӧлӧм дой, коді кыліс быд кывйын.
Вешті бокӧ небӧгсӧ да юалі Валентина Васильевналысь, сетлас-ӧ миянлы лыддьыштны кывбуръяссӧ.
Мый нӧ огыс,- вочавидзис.- Со дзонь кӧрӧб вомӧд сайын Анатолий Степанович Потаповлы сеті. Кӧсйысис тай, книга пӧ лэдзам. Лыддьӧй, абу ӧд жаль. Ёгорлӧн татшӧмыс ок уна вӧлі. Тайӧ ставыс, мый колис.
Бура дыр на пукалім ми Потаповъясын. Поэтлӧн чой-вокыс казьтылісны Ёгор йылысь.
Шаньӧн вӧлӧма, небыд сьӧлӧмаӧн. Енмыс ыджыд талант сетлӧма: ӧти здукӧн вермӧма кывбуртӧ гижны, А лӧсьӧдавны пӧ ичӧтсяньыс кужлӧма:
Паччӧрӧ каям вӧлі да Ёгор “мойдас" миянлы. И кывбуръяснад, и сідзи прӧстӧ. Школа помалӧм бӧрас колхозын плугаравліс. Армияад эз босьтны веськыд пельыс вӧсна - эзджык прамӧй вӧв, быттьӧ пытшкӧсас пырӧма. Ичӧт дырйиыс эськӧ мамӧкӧд больничаӧ ветлісны, да сэні шуӧмаӧсь: быдмыштны пӧ колӧ. Быдмынытӧ эськӧ быдмис, да война кадад кутшӧм больнича нин. Сідзи и коли - омӧлиник пель пӧла, - казьтылӧ Валентина чойыс.
Пызан вылын уна лыда снимокъясысь (код пӧвстысь унджыксӧ ачыс жӧ и вӧчлӧма) казялі возджык веськыда быттьӧ видзӧд, саймовтыштӧ веськыд пельсӧ, мед эз аддзыны. Яндысис, тыдалӧ. Да ӧд и гӧгӧрвоана, том дырйиыд быдтор вылӧ видзӧдан: и чужӧм вылад, и кузьта вылад, и кызта вылад. Сӧмын пӧрысьладор медводз кутан тӧдчӧдны мортыдлысь сямлунсӧ, лёклунсӧ либӧ шаньлунсӧ.
Ачыс вӧлі оз сӧмын снимайтчы, но и серпасалӧ,-кыськӧ посводзсьыс Валентина Васильевна пыртіс бура ыджыд картина.- То тані ме, Коля вок да Сильвия чой. Ёгор рисуйтліс. Кутшӧмкӧ кадӧ сійӧ карын весиг уджаліс Художникъяслӧн союзын. Рисуйтчынысо ичӧтсяньыс жӧ радейтіс.
Картинаыс ас вӧчӧм рама пытшкын, серпасыс дӧра вылын. Видзӧдлі бурджыка: а ӧд и збыль лӧсьыда серпасавлӧма.
А мый нӧшта кужліс Ёгорыд?
Быдторсӧ,- вочавидзис Николай Васильевич.- Медводз, дерт, гижны. Ручкаыд да блокнотыд пыр зептас вӧлі. Вӧрад ок ёна радейтліс ветлыны. И кыйсьыны, и сідзи. Ружьеыс ассьыс ыджыд, а вӧрӧ мунӧ...
Ружьесӧ вӧлі батьлысь гусяласны кык вок,- серам сорӧн содтіс Валентина Васильевна,-
сюрліс и быдсӧн таысь. А гудӧкыс да фотоаппаратыс аслас вӧлі. Сталин кулӧм бӧрын ми сыкӧд пес пӧрӧдім да вузавлім школаӧ да сельсӧветӧ. Нажӧвитӧм сьӧм вылас и ньӧблім гудӧксӧ да фотоаппаратсӧ. Костюм на ньӧблім и. Ме сэки кукань вӧлі картаын видза да луннас
прӧст кадӧ - отсасьлі.
Надзӧникӧн-надзӧникӧн артмис менам вежӧрын Ёгор кыдзи морт. Ачыс гижлӧма, ачыс сьывлӧма, ачыс музыкатӧ лӧсьӧдлӧма, ачыс снимайтлӧма, ачыс фотоястӧ вӧчлӧма. Ачыс весиг гортас... кино петкӧдлӧма.
Казьтылӧ Анатолий Антонович Смилингис:
Сылӧн челядьдырся ёртыс, Толя Шебанов, вӧлі Теребейын киномеханикӧн уджалӧ. Гашкӧ, спишитӧм аппаратсӧ сетліс, а гашкӧ, Ёгор гонорар вылас ньӧбліс, но кинопроекторыд збыль вӧлі. Додзсаяс ёна кинотӧ сэні видзӧдлісны.
Ёна, - содтӧ серӧктігмоз Валентина Васильевна.- Керка тырӧн локтасны, а меным водз асыв картаӧ. Ме вӧлі скӧрма да китыр сов моторас койышта. Сэсся асылӧдзыс лӧнь - весасьӧны. Мӧд луннас бара жургӧ-бергӧдлӧ.
Уна лыда кабалаяс пӧвстысь перйи ыджыд небӧг, бара жӧ ас вӧчӧм. Тані кывбуръяссӧ печатайтӧма нин.
Ачыс жӧ и печатайтчыны, машинкаыд вӧлі жӧ,- менам юалӧм вылӧ вочавидзис кӧзяйка.
Та вылӧ Анатолий Антонович содтіс:
Меным козьнавліс 1962 воӧ ас вӧчӧм жӧ небӧг, кӧні кывбуръясыс роч вылын.
И сэні эм ӧти:
“Водки да пива я долго не пип.
Вот и машинку себе я купил...”
А тайӧ - менам киын ыджыд небӧгас - медводдза кывбурсӧ нимтӧма “Водзкыв пыдди".
Эн лыддьы, ёрт, мый ме поэт.
Поэтыд юргӧ гора кывйӧн.
Оз ме моз дзоргы пашкыр ньывйӧ,
Оз ме моз чӧс туй лӧсны пет.
Эз арся тшак моз кывбур чуж,
Зэв ньӧжйӧ, ньӧжйӧ письтліс сійӧ.
Лӧнь ключӧн рудзтіс сьӧлӧм пиӧ.
Кыдз ловзис, висьтавны ог куж.
Ар нёльӧн аддзи первой шор,
Веж вӧрлысь шувгӧм первой кылі.
И сэксянь яглӧн шувган шылысь
Ас мӧвпын йитла небыд гор.
А водзӧ - “Зарни ку”, “Чунгыр" да “Чебостан" (заводитчӧмыс) поэмаяс. И кывбуръяс, кывбуръяс, кывбуръяс. Печатайтӧм вылас пӧшти быд строкаын - кӧні карандашӧн, кӧні чернилаӧн - вежлалӧмъяс. Тыдалӧ, шыльӧдӧма-мольӧдӧма уна сё пӧв, и абу ӧти лун. Строчкаясыс быттьӧкыс- кӧны, мед найӧс лыддисны. . .
Кельдӧм дзоридзьяс синнысӧ куньӧны,
Дугдіс яг вылӧс сыркӧдны гым.
Бара юсьяс, ой юсьяс со лэбӧны,
Эзысь борднаныс вайӧны лым.
Тэнӧ, том нылӧс, юсь кодьӧн шулывлі...
Со ӧд юсьясыд кутшӧмӧсь, со.
Нора клывзӧны Войвывса му вывлы,
Кӧні гажыс эз тырмымӧн ло.
Гудыр енэжын лэбачьяс югзьӧны.
Шытӧг, ланьтӧмӧн колльӧдӧ вӧр,
Дона юсьяс, ой юсьяс со лэбӧны,
Г эжа май лунӧ локтасны бӧр.
Шевкнит, донаӧй, лым еджыд чышъянтӧ,
Шевкнит, шудаа лэбзьӧны мед.
Гашкӧ-й, ачыд тадз Войвылысь пышъян тэ,
Тадз жӧ-й аслыд сэк ӧвтасны тэд.
Алӧй дзоридзьяс юрнысӧ дзебӧны,
Дугдіс яг вылӧс сыркӧдны гым.
Бара юсьяс, ой юсьяс со лэбӧны,
Эзысь борднаныс чӧвтӧны лым.
Мый сэсся та дорӧ содтан?..
Бура дыр ми пукалім Потаповъясын, бура дыр сёрнитім. Унатор тӧдмалім-аддзим, но тайӧ, чайта, сӧмын войт Ёгорлӧн олӧмысь да творчествоысь. ... Кувлӧма Ёгор 44 арӧсӧн - верстьӧ, пӧрнӧй мужичӧйӧн. Валентина чойыс петкӧдліс гуалан лунся снимок да шемӧсми: гортйын куйліс косьмӧм пӧрысь пӧль. Вӧлӧма тайӧ 1982 вося мартын. А мыйла куліс? Кулӧм йылысь кабалаас тай гижӧма “инфаркт”. Гашкӧ, и збыльысь. Но ӧд и Ульянаыд - абу санаторий. 8 во видзӧмаӧсь сэні Ёгорӧс. Додзсаяс и ӧні на сійӧс тӧдӧны “Йӧй Ёгорӧн”. Ог тӧд, ме тай кывбуръяссӧ да гижӧдъяссӧ лыдди да, чайта, йӧйясыс ми: ӧдвакӧ татшӧм бура кужам тэчны-лӧсьӧдавны кывбуръястӧ.
Ульянаад сійӧс нуисны збыльысь йӧйталӧм вӧснаыс, - висьталӧ чойыс. - Коркӧ нӧйтісны сійӧс зэв ёна, вир сюръя гортӧ мамӧкӧд вайим, чайтім, кувсяс. Сы бӧрын, буракӧ, и йӧйтавнысӧ кутіс. 1981 вося арӧ вайисны Ульянасьыд. Зэв нин омӧль вӧлі, кувны нин, тыдалӧ, сетісны. А сыӧдз ӧтчыд вайлім нин гортӧ. Сэки ёна висьтасьліс. Мыйла пӧ менӧ йӧйясыскӧд ӧтлаын йӧртісны? Ӧти пӧ стенмӧ кайӧ, мӧд - крӧвать улӧ пырӧ. Висьталіс и, кыдзи пышйылӧма: арнас нин, весиг пӧ юсӧ варччи. Суӧдісны пӧ да ок ёна и нӧйтісны.
Та дорӧ ассянь содта, мый Додзӧ ветлӧм бӧрын “висьми” ме Ёгорнад да бура дыр корсьыси найӧс, кодъяс тӧдлісны сійӧс. Со мый висьталіс драматург Алексей Вячеславович Попов,"Звезда” газетын вӧвлӧм уджалысь:
Зэв тӧлка, сюсь да таланта морт вӧлі. Йӧйнад кӧть и шулісны, но миянысь сюсьджык ра вӧлі. Коркӧ 1976 воясӧ, Кулӧмдінӧ кайлігӧн, Семён Николаевич Кыневкӧд, газетын сэкся редакторкӧд, кежавлім сы дорӧ Ульянаас. Тӧдіс кыкнаннымӧс. Сыкӧд тшӧтш сэні вӧлі Борис Палкин. Найӧ вӧлі лӧсьӧдӧны выль коми словарь. Менам тӧдӧмысь, быд лун кыз тетрадь вӧлі тыртӧны. Вот эськӧ туйпомсӧ налысь корсьны. А мый керка кыпӧдігас кывбуръяссӧ сюялӧма, кывлі жӧ. “Нитш пӧвстас бумага оз сісьмы, шулӧма. Поддержитісны кӧ сійӧс, отсалісны, эз эськӧ сы выйӧдз во.
Кыдзи висьталі нин, уна морткӧд сёрниті Ёгор йылысь. Ни ӧти , коді тӧдліс, эз висьтав ни ӧти лёк кыв сы йылысь. Ставныслы бур казьтылӧмъясӧн кольӧма паметяныс.
Ёгоркӧд паныдасьлім Льӧмъюын, том гижысьяслӧн семинар вылын. Да и сы кындзи вочаасьлім. Помнита сійӧс зэв бура. Вӧлі небыд, йӧз дорӧ сибалысь, мичлун радейтысь морт,- казьтылӧ Владимир Васильевич Тимин.
Бура Ёгортӧ тӧда,-висьталіс Геннадий Иванович Макаров, “Звезда” газетса вӧвлӧм уджалысь, - кор сійӧ райгазетад уджавліс, месэніжӧ вӧлі. Кӧрткерӧсад овнысӧ некӧн да редакцияас и узьлывліс. А кор и Додзад вӧлі мунас. Но асывнас некор эз сёрмывны, кӧть вӧлі и подӧн локтас.
Машинка вылын вӧлі печатайтчӧ. Зэв киподтуя, шань морт.
Дерт, юыштліс. А кыдзи юыштас, сідзи и кывбурыд петӧ вӧлі.
Шкальчиктӧ “Онопрейӧн” вӧлі шуӧ да сералӧ: “Но, дзоля Ӧнӧпрей, кор тэ менӧ вермылан, кор ме тэноличкыла. Но тшӧкыдджыка - тэ менӧ”.
Иван Варфоломеевич Макаров, газетса редактор, шулас вӧлі: “Ёгор Васильевич, ёна жӧ сямыд тэнад ыджыд, да вот винатӧ ёна радейтан”.
Балуйтчылам тай,- вочавидзас. Збыльысь быд кер костӧ вӧлі гижӧд сюялӧма. Быттьӧ ӧні на пельын гӧлӧсыс: “Кор керкаыс важмас да кутасны разьны и аддзасны: тані оліс поэт!»
Бура помнита и, мый “Емельстан" поэмасӧ йӧзӧдлісны “Войвыв кодзув”журналын.
Бур ёртӧн дыр кад вӧлӧма сылы Виктор Егорович Напалков, “Звездаын” жӧ вӧвлӧм уджалысь, а ӧні - “Войвыв кодзувын” ответственнӧй секретарь:
1962 вося тӧлӧ вӧлі том гижысьяслӧн семинар. Чукӧртчылім Ленин нима (ӧні Национальнӧй) библиотекаын. Миянкӧд ӧттшӧтш сэні вӧлі и Ёгор. Лыддис сійӧ кывбуръяссӧ и роч, и коми кыв вылын. И мыйӧн лыддис, кывзысьясыс (унджыкыс том йӧз) кыскӧмӧн кыскисны залас, мед кывбуръяссӧ диктуйтас. Татшӧм сяма семинаръяс вылад эз этшаысь ветлыв. И пыр ошкисны. Ыджыд таланта морт вӧлі. Зэв вежавидзысь, уджач. Зэв бур кыйсьысь-вӧралысь.
Гижліс зэв уна, но менам киӧ ни ӧти небӧг эз веськавлы. Пель вӧснаыс зэв ёна шогсис. Ӧд сы вӧсна и ӧткажитлісны нывъясыд сылы. Кык пеля кӧ вӧлі, кыкнан пельӧдыс кыскисны асланьыс.
Вина - да, радейтіс. Коркӧ, “Звездаын” уджалігӧн, ёна кори, мед босьтасны бӧр (вӧтлӧм бӧрын). Вежон-мӧд уджаліс, видзӧда ӧшиньӧд: сё мокасьт, Ёгор милициялы пес поткӧдлӧ. Вӧлӧм, код юрӧн моски вылас унмовсьӧма да 15 сутки вылӧ пуксьӧдӧмаӧсь. Сы бӧрын райком эз нин ёна газет дорад сибӧдлы.
Аслам мамкӧд, Ия Васильевна Быковскаякӧд, сёрниӧ воим да сійӧ ёна ошкис Ёгорлысь гижан сямсӧ. Но 1962 воӧ пӧ газетыс роч кыв вылын кутіс петны, а Ёгорыд эз ёна бура тӧд рочтӧ да сэкся редактор И.М. Крыловкӧд вензьӧмъяс вӧліны. Мый роч кыв эз бура тӧдлы, Ёгор гижӧ и аслас автобиографияын (кодлӧнкӧ корӧм серти, тыдалӧ, гижӧма да нӧшта рочӧн):"Решил я сам изучать буквы и самому научиться читать. Тогда мне будет доступна любая книга... И я скоро добился этого: я научился читать по слогам, но русский язык я не понимал и искал только книги, напечатанные на родном языке”.
Но сэки сылы вӧлі сӧмын вит арӧс. Быдмис зон да нинӧм дорысь эськӧ и кутіс сёрнитнытӧ, и эз лёка, сӧмын, дерт, эз сэтшӧм мичаа, кыдзи коми вылын.
Анатолий Антоневичлы козьналӧм небӧгыс - роч кыв вылын, и сэтысь позьӧ уна бурӧс аддзыны. Но унаӧ и крукасьлан: рифмаыс бур, а ударениеыс абуджык роч нога, пырджык комиын моз - воддза слог вылас. Но 1966-1967 воясӧ роч вылын кывбуръясысь позьӧ аддзыны и вывті буръясӧс, кыдзи, шуам, “Моя муза”.
“Как цвет стоит во ржи,
Росой звеня.
Летать, любить и жить
Звала меня.
Но не было дано,
Не суждено...”
Со ӧд кыдзи. Со кутшӧм музаыс вӧлӧма Егор Васильевичлӧн. Либӧ нӧшта ӧти рощшвбур:
“Изношенная кепка
Рубашка без ремня.
Людская злоба крепко
Защёлкнула меня.
Сам сделал дальномеры –
Не страшен мне прибой.
Все рифмы - офицеры,
Слова - солдаты в бой”.
Тайӧ жӧ кывбурсӧ босьтӧ эпиграммаӧн Анна Сивкова, кор гижӧ Ёгор Потапов йылысь “Молодёжь Севера” газетын 1992 вося январын. Анна Николаевна - дзик медводдза, коді казьтыліс сы йылысь кулӧм бӧрас. Таӧдз “Парма гор” сборникын, коді петавліс 1984 воӧ, вӧлі йӧзӧдӧмаӧсь и Е.В. Потаповлысь “Чунгыр” поэмасӧ, но сэні сы йылысь сӧмын пара кыв. А Анна Николаевна сиӧма вӧлі поэтлы дзонь статья. Мӧдӧн йӧзӧдліс Егор Васильевич йылысь гижӧдсӧ Семён Николаевич Кынев, коді сійӧ жӧ воас тӧлысь мысти кымын “Коми муын" йӧзӧдӧ казьтылӧмъяссӧ. Кӧсъя пӧ содтыштны Анна Сивковалӧн гижӧд дорӧ ассьым мӧвпъясӧс. Серам сорӧн казьтылӧ, кыдзи лэбзьӧма ваас пароход вывсянь Ёгорлӧн выль шляпаыс, кыдзи Додзын люкалӧма сылӧн межыс Г.И. Макаровӧс.
“Районнӧй газетлӧн редакцияын сійӧ некымынысь уджавліс. Волас, уджалас тӧлысь-мӧд. Сэсся кыйсян кад воас либӧ редакторкӧд зыксяс- ны, Ёгорыд, видзӧдан да, бара нин абу,"- гижӧ Семён Николаевич. Пасйӧ и, мый “сійӧ (Е. Потапов.
Н.Б.) некымынысь шулывліс, мый законъястӧ пӧ ог признайт. Найӧ пӧ абу ёна бурӧсь, начальстволы лӧсяланаӧсь. А прӧстӧй йӧзыдлы этша мый сетӧны. Ме пӧ аслам законъяс серти ола. И збыльысь, веськыда гижӧма . Сивкова. Начальствоыд пӧ букыша видзӧдіс поэт вылӧ. Тайӧ помкаяс вӧснаыс, гашкӧ, и мӧдӧдлісны Ульянаса манастырад".
Семён Николаевич казьтылӧ и, кыдзи волӧма Ёгорлы гонорарыс Парижысь. Ме тані вайӧда Анатолий Антоневичлысь висьталӧмсӧ, коді тӧдмасьлӧма Ёгоркӧд Кӧрткерӧсса редакцияын 1950-ӧд вояс помын на:
Миян сыкӧд вӧліны ӧтувъя интересъяс: сійӧ радейтіс фотографируйтны, и ме тшӧтш. Ёртасис сійӧ, кыдзи висьталі нин, Анатолий Шебановкӧд, коді киномеханик удж кындзи нуӧдліс пионеръяслӧн керкаын кружокъяс. И вот ӧтчыд локтіс Ёгор да петкӧдліс кабала банкысь. Сэні абу рочӧн гижӧмаӧсь. Мый пӧ тайӧ? Ӧтвылысь заводитім лыддьыны да миян артмис “Юманите". Помнитанныд, французскӧй коммунистъясыдлӧн газет вӧлі. А делӧыс вӧлӧма со кыдзи: Патрис Лумумбаӧс виӧм вылӧ гижӧма Ёгорыд районнӧй газетӧ кывбур. Казялӧмаӧсь сійӧс да выль пӧв печатайтӧмаӧсь “Коми колхозникыд' (ӧні “Кому му"). Республиканскӧйсьыд аддзӧмаӧсь нӧшта кӧнкӧ. И со воӧма кывбурыд Парижӧдз, “Юманите"газетӧдз. Гэнорарыс воӧма сэкся кад серти вель ыджыд - 30 шайт. “Сэсся некор районнӧяд ог гиж,- шулӧма Ёгор,- вывті нин донтӧм налӧн".
А водзӧ делӧыс мунӧма тадзи:
Банкад деньгаыдла мунас, а сылысь паспорт корӧны,- висьталіс А.В. Попов,- А паспортыд Ёгорыдлӧн нэмӧн абу вӧлӧма. Сытӧг деньгатӧ оз сетны. Мый вӧчны? Иван Варфоломеевич сэсся печатя кабала сетӧма, мый тайӧ мортыс збыль Егор Васильевич Потапов.
Сылӧн творчестволы сиӧм аддзысьлігӧн, коді вӧлі апрель 17 лунӧ, Геннадий Анатольевич Юшков тӧдчӧдіс:
Воштыны ни вунӧдны оз позь Ёгор Потаповлысь гижӧдъяссӧ. Тайӧ вӧлі сяма аслыспӧлӧс морт. А медводдзаысь ме сыкӧд паныдаси кӧнкӧ ветымынӧд вояс гӧгӧр. Сійӧ вӧлі 5 класс помалӧма да воліс том гижысьяслӧн семинар вылӧ. Зэв бур, мый лои сійӧс казьтылӧма. Небӧг кӧ мӧданныд лэдзны, ме тшӧтш отсышта.
Анастасия Анатольевна Казакова зэв стӧча шуис, мый сылӧн кывбуръясын кылӧ зэв ыджыд дой:
Ыджыд радейтӧм, тыдалӧ, вӧлӧма гижысьыслӧн. Кор кывбуръясыс киӧ веськалісны, восьті ыджыд таланта мортӧс. Мӧд синмӧн видзӧдлі чужан Додз сикт, йӧзыс вылӧ. Ёгор Потаповӧдз миянДодзын эз на вӧвны поэтъясыд.
Уна гижлӧма Егор Васильевич. Медъёна - вӧр- ва да радейтчӧм йылысь. Тшӧкыда тайӧ кык темаыс ӧтлаасьӧны.
Мыйла тэ, алӧйгӧрд кыаӧй,
Асылӧдз мыгӧр эн кой?
Виччыси тэнӧ ме, ныланӧй,
Виччыси тэнӧ кузь вой.
Ва весьтӧ кодзувъяс петлісны,
Эзысьӧн сялькӧдчис шор.
Гудӧка том йӧз сэн ветлісны...
Ӧтнамлы сьӧлӧмын нор.
Вой мен тадз ӧтнасӧн сёрӧдз-ӧ
Ю бердын шевкйӧдлас сыв?..
Кӧні тэ, раминик дзоридзӧй,
Кӧні тэ, мусаник ныв?
Мыйла тэ, алӧйгӧрд кыаӧй,
Асылӧдз югӧр эн сет?
Виччыси тэнӧ ме, ныланӧй.
Мыйла тэ, зарни, эн пет?
Ни ӧти кывбурын абу шуда радейтчӧм. Ни ӧтиын. Весиг томлун йывсьыс гижӧ шога.
Кодлы, томлунӧй, кодлы мунӧмыд?
Кытчӧ, гажлунӧй, кытчӧ сунӧмыд?
Пемыд яг пытшкӧ томлун пырӧма
Ытъя ваыскӧд гажлун бырӧма.
Мыйла казьтывны, важнас ноксьыны?
Некор пукавны, шогсӧ шогсьыны.
Сардман дзорлун кӧ локтӧ-дзажӧдӧ,
Огӧ дзирдалӧ, му ог гажӧдӧ.
Тырмас казьтывны ылӧ кольӧмсӧ,
Дзебсян мичлунсӧ, муслун дольӧмсӧ.
Ӧд и пожӧмъяс вӧрын дзормӧны,
Ӧд и дзоридзьяс лудын йӧрмӧны.
Унаысь син улӧ усьлісны ӧткалун йылысь пасйӧдъяс.
Ягвыв кӧк моз век ӧтнамӧн юрала,
Дзирыд гажлунсӧ ас кежын курала.
Ӧтнам шогала, сьӧлӧм кӧ нор,
Ӧтнам кытшала лежнӧга бор.
Абу и удайтчылӧма дженьыд нэмнас аддзыны дона мусуксӧ. Анатолий Антонович казьтылӧ, кыдзи кӧсйысьлӧма гӧтрасьны, корлӧма Кӧрткерӧсысь уна друг-ёртъяссӧ, но свадьбаӧдзыс лунӧн водз воӧма быдӧнлы телеграмма, мый кӧлысь оз ло. Кывбуръясысь ӧтиын гижӧ:
“Так много с разлукой умчалося дней.
И так не дождался я свадьбы своей.”
Паныдасьлӧны и шмонитана кывбуръяс.
Нӧш кодь зонмыс вылӧ
Век кӧть сяргы-серав.
Войбыд сьӧлӧм сылӧ –
Ковмис банйӧм Вера.
Вера ордад мунас,
Ковзяс карӧй Нина.
Нина регыд вунас-
Лэдзас авъя Инна.
Ляб пӧта да вежас,
Кӧн тэ,- шуас,- Даша.
Дашӧ бердысь кежас –
Эм на ещӧ Глаша.
Глаша бӧрти Дина...
Лэдз пӧ,- шуас,- Аня.
Здравствуй, муса Анна.
Мӧвпнас эм нин Таня.
Ставкӧд, майбыр, стӧч на,
Йитны-жмитны кужӧ.
Мыжсӧ татӧн вӧчас –
Эсыбердӧ вуджӧ.
Кутшӧм зон нӧ бӧрдлӧ,
Содтӧд ныв кӧ содӧ,-
Пӧрысь уж моз гӧрдлӧ,
Оз тӧд, босьтны кодӧс.
- Верук шуис - потшкӧс.
Дина - кывнас сатшкас,
Аня - векни сывъя,
Таня - пыскыль кывъя.
Нина - кевзысь вома,
Инна-баба-ёма,
Дашӧ - мыр кодь кока,
Глаша - ветлӧ лёка.
Долыдасьӧ Гоша,
Вывлань кыптӧ нырыс.
Друг тай гажыд вошис,
Тувсов лым моз бырис.
Тӧлкуйтчӧны нывъяс,
Быттьӧ жаднӧй понлы
Кӧритана кывъяс
Брызьнитны зонлы.
Нюмдіс Вера дінӧ –
Йитӧд нывкӧд орӧ.
Нина индӧ Иннаӧс,
Инна - нёльӧд дорӧ.
Зонлӧн коланлуныс
Микроб ыджда лоис,
Гэжа ветлан туйыс
Нинӧмӧдзыс воис.
Зарни шудыд вуніс,
Сьӧлӧм ёгӧн тырис.
Видліс ёна юнь) –
Деньга ӧдйӧ бырис.
Эльтчӧны:”Эй, Гоша!
Мыйся ныв нин колӧ?"
Гоша зу кодь тоша,
Виньгыртӧ да олӧ.
Ас киӧн гижӧм небӧгас паныдасис весиг басня.
Радліс мича майтӧг Гадь:
Вот пӧ ме со, вот пӧ-й дядь!
Гӧгӧр сӧстӧм, абу лӧма,
Мыш и кымӧс донӧдӧма.
“Ӧні,- радлӧ,- нинӧм повны,
Йӧршкӧд орччӧн позяс овны”.
...Муртса инмис лэбзьысь ном,
Гадьлы-пом.
Быри-поті...
Вот и...
Моральсӧ висьтавны оз ков.
Вот татшӧм йӧзкӧд мун да-й ов.
Кывбуръясын тшӧкыда шуӧ асьсӧ поэтӧн.
“Ӧтнам вӧтнам быттьӧ кыла
Ёльыс долис:”Узь, поэт”.
Либӧ:
“...Но, а ӧні,
Узь, поэт,
Овны кӧні
Кад эз сет.”
А тані дзик нин сьӧлӧм дой йывсьыс:
Сьӧкыд, ёртъяс, ой сьӧкыд,
Кодыр песовтас рӧкыд,
Кодыр жмитӧны тэнӧ
Адӧн кытшовтӧм пленӧ.
Сьӧкыд, ёртъяс, кор кынтӧ,
Ядӧн бытшкӧны вынтӧ.
Сьӧлӧм нормӧмла потӧ,
Лӧглун ён биӧн сотӧ.
Г эжтӧм, ёртъяс, бур кывтӧг.
Ов пӧ, тшӧктӧны, сьывтӧг.
Овны сьывтӧг огӧ кутӧ,
Кодыр радейтам мутӧ.
Кытчӧдз блокнот оз вижӧд,
Дыр на чусалас гижӧд.
Коркӧ аддзасны пиян
Мыйся тӧждлуныс миян.
Гӧлӧс ключӧн моз петӧ,
Медым бушколыс летӧ.
Ставыс лёкланьӧ синӧм,
Но ог пазӧдӧ нинӧм.
Водз на смерть улӧ сунны,
Водз на му вылысь мунны.
Муртса аддзи ме светсӧ.
Он на тӧдӧй поэтсӧ!
Муртса сывйыштіс олӧм,
Эг на эштӧд, мый колӧ.
Кывзӧй, нывъяс да зонъяс,
Кывзӧй, слабъяс да ёнъяс:
Кӧть и кадыс нин корӧ,
Ог на сьылӧмӧс орӧд!
Тэча кывбурысь зорӧд!
Сэки, врагӧй, тэ конъяв!
Сэки, врагӧй, и донъяв.
Лыдди “Ме муна тась” кывбур да заводитчигас, и крукаси:
“Варов нюмдісны лёк мартъяс,
Воштӧм эз ло уна.
Кольччӧй ме пыдди, бур ёртъяс,
Кольччӧй, а ме муна”.
Тайӧ дзик нин Н. Рубцов моз, коді гижлӧма:"Я умру в крещенские морозы.” Сідзи и лолӧма. Со и Ёгор гижӧ март йылысь, а ӧд мартын и кулі:
“Муна век кежлӧ, ог волы.
Гэжа олӧй-вылӧй,
Мед век тiян бердын олiс
Югыд сьыланкылӧй.
...Кӧрттӧ битӧг он зэв калит.
Кувсьӧм - мортлӧн мог жӧ.
Мый ме вошті - нем ог жалит,
Мый эг тӧдлы - ог жӧ.
Тувсов ва моз весь пыр нокси,
Нокси эта дыра...
Ӧні, майбырӧй, ог шогсьы –
Шойччанінӧ пыра.
Водзысь виччысьнытӧ нинӧм -
Гажъяс оз нин лоны.
Косьмӧм коз кӧ мулань синӧ,
Грӧш оз сулав доныс.
Локтас раскӧ варов тулыс,
Ызӧбтасны шоръяс.
Сэк ті пуктӧй свежӧй гулы
Цветъясысь узоръяс.
Мый кӧть ланьтіс, мый кӧть орис
Гажа сёрни-висьтӧй,
Некор некод лӧнь гу дорын
Синва энӧ кисьтӧй...”
И тайӧ ӧд гижӧ 29 арӧса зон. И кулӧмлӧн да олӧмлӧн темаыс абу этша Ёгорлӧн творчествоын. Кыдзи и збыль вылас, найӧ зэв жӧ топыда йитчӧмаӧсь сылӧн творчествоын. Шуам, “Олӧм” кывбурын:
Олӧм тэ, вӧльнӧй олӧм,
Лэбзян тэ, быттьӧ тӧв.
Ыста ме биа чолӧм,
Овны ог куж ме чӧв.
Сӧрам век, мый оз лӧсяв,
Изам век, мый оз позь.
Ветлам ми би моз пӧся,
Юрсиным дзуг и лёзь.
Ладмӧдам ветлан туйсӧ,
Абу ни лӧг, ни шог.
Быдлаӧ ныртӧ сюйсьӧ,
Тӧв йылын ветлӧ мог.
Тӧдам ӧд: сідз жӧ кулам,
Кытчӧдз эз ловным пӧр.
Радейтчам, водка юлам, |:
Кувлам и ловзям бӧр. К #
Сӧкӧл моз ставным ветлам
Дзоридз кодь сямным том.
Кось вылӧ, тышкӧ петлам,
Корсям ми вражда пом.
Олӧм тэ, майбыр олӧм.
Бурджык, дерт, эн кӧ вӧв.
Ӧти тэд ыстӧ чолӧм,
Ёрӧ мӧд милльон пӧв.
Со и тайӧ кывбурас кылӧны шог мӧвпъяс:
Мыйла, козйӧй, гора шувган?
Мыйла, козйӧй, ӧтнад увган?
Мый он нюмды шонді водзын?
Мый он вашъяв, мый ме Додзын?
Он мӧй тӧд, мый йӧзын, сэні
Зарни козйӧй сьывлі тэныд.
Мыйтӧм ошки баскӧлунтӧ,
Мыйтӧм доли, мый он вун тэ.
Бара, козйӧй,
аддзысимӧ,
Мый кӧть ваймис
менам нимӧй,
Мый кӧть кельдіс
кокни лолӧй,
Век на сьӧлӧм
важ ног олӧ.
Дугды бӧрдны,
лыска пуӧй,
Йӧзлысь места ми эг гуӧй.
Мед нӧ прӧста
бушков нӧйтӧ,
Мед нӧ лёкӧн-лӧгӧн вӧйтӧ.
Кыпыд лолӧй
водз тай нэрмис.
Ог ме аддзы,
мый тан керны?
Кувны - дыш.
И овны некӧн.
Муыс сотчӧ,
тувчча ме кӧн.
Нюмдыв, козйӧй, нюмдыв, кылан.
Шӧгікы меным бӧръя сьылан,
Пыркнит менсьым курыд шогсӧ,
Инды менсьым медшӧр могсӧ.
Он кӧ могмӧд менсьым корӧм,
Тэ тшӧтш кувсян Енмӧн ёрӧм.
Ланьта тэнад лапъяс водзын,
Дугда овны весиг Додзын.
Аслам тайӧ гижӧднас ме ог кӧсйи, мед лыддьысьысь чайтіс, быттьӧ Ёгор Потапов вӧлӧма гректӧм мортӧн. Ньӧти абу. Мӧдарӧ, грекыс абу этша вӧлӧма. Ме ог и гиж сы йылысь андел йылысь моз. Аслам гижӧдӧн сӧмын кӧсъя казьтывны Мортӧс, коді миянкӧд орччӧн овлӧма и вӧлӧма Енбиаӧн. Кӧть и кольӧма додзсаяслӧн паметьын Йӧй Ёгорӧн, абу нин сэтшӧм йӧйӧн и вöлöма. А мыйла сэтшӧм лёк нога помалӧма? Мыжа, чайта, и ачыс, и сы гӧгӧр олысьясыс, и сэкся олӧмыс. Но мый ӧні сэсся вӧчан, тадзи кӧ нин артмис?..
Зэв ыджыд аттьӧ Анатолий Антонович Смилингислы, коді чуйдӧдіс миянӧс ветлыны Додзӧ. (Сійӧ пыр ышӧдӧ менӧ кутшӧмкӧ бурторъяс вылӧ). Аттьӧ Людмила Николаевна Королёвалы да Анастасия Анатольевна Казаковалы, муса аньяслы, кодъяс кадöн лыддъысьтӧг дасьӧсь пыр петны туйӧ. Аттьӧ, дерт жӧ, библиотекаса уджалысьяслы - ӧткажитны кужтӧм нылукъяслы - бура ставсӧ котыртӧм-нуӧдӧмысь. Сё пасибӧ Валентина Васильевна Потаповалы бура примитӧмысь да волӧмысь. И эска: воас кад, кор ми босьтам кианым Ёгорлысь небӧгсӧ. Гижӧдӧс помала Поэтлӧн кывбурӧн.
Зэв на этша ме гижи –
Квайтсё сюрс сайӧ строчка.
Мыйтӧм кадсӧ нин видзи,
А зэв ылын на точка.
Рад ме быдторсӧ кывны,
Здук ог пуксьывлы веся.
Талун понда на сьывны,
Аски - видзӧдлам сэсся.
Медым разалӧ тӧлӧн,
Бурсӧ быдлаысь корлі,
Мед вой пармаяс пӧлӧн
Небыд гӧлӧс эз орлы.
Н. БЫКОВСКАЯ.
Звезда 12 мая 1998 года
