Перейти к разделу.
Додзса Ёгор Потаповлöн ордымъясöн
2007 вася август 2О луна тыра 70 во аслыссикас коми поэт -гор Потапов чужӧмсянь. Кӧрткерӧсса шӧр библиотекаын ӧні нин мӧвпалӧны, кӧні да кыдзи нуӧдны лыддьысьысьяслысь конференцияяс.
А сідзжӧ кутшӧм небӧг лэдзны, медым поэтлӧн творчествоыс, медбӧрын, воис коми и роч лыддьысьысьӧдз торъя книгаӧн.
Сулала сойясӧс паськӧдӧмӧн, быттьӧ лэба, нэмӧвӧйся паськыд эрд весьтті, шонді югӧръяс улын визувтысь Эжва берегын нимкодяся ылӧдз тыдалысь руасьыштӧм мӧдлапӧвнас. Менам кок улын, енэж сяма кельыдлӧз рӧма гӧндор турун дзоридзьяс пӧвстын сёлькӧдчӧ ичӧтик ключ. Копыртчылі да соддзӧн гумовті йиа кӧдзыд васӧ, пожйышті чужӧмӧс, а сэсся выльысь гумовті да пӧттӧдз юи. Тайӧ дзоридзсӧ славяна нимтылӧмаӧсь помненьгаӧн, тайӧ джуджыд вывтасінас, чайта, эм мый помнитны, а вывтасіныслӧн шензьӧдана ним - Чунгыр. Менам чайтӧм серти, сійӧ ӧти кыввужйысь Комиын паськалӧм «чудь гу» вежӧртаскӧд - найӧс татысь жӧ и позьӧ аддзыны, метр дас вит сайысь, козъяс улысь турунзьӧмаӧсь, гӧгрӧсіникӧсь. А вӧр дорас, джуджыд берег пӧкатын, турун пӧвстын куйлӧны нитшсялӧм бокъяса зэв гырысь гранит изъяс. Тӧдӧмысь, ледник вайӧма найӧс Скандинавияысь, а то и Выль му ді вылысь. Татшӧм изъясыслы юрбитлісны зэв важся йӧз. И, тӧдӧмысь, тані ключ дорас, вежа изъяс бокас, олӧм сетысь ю дорас вӧлі языческӧй юрбитанін, чудьяслӧн оланін. Тані радейтліс ветлӧдлыны том дырйиыс Доддзын чужлӧм-быдмылӧм поэт Ёгор Потапов, вежӧртавліс зэв важ казьтылӧмъяс, кодъяс вуджлісны кӧленаысь кӧленаӧ, тэчліс ассьыс кывбуръяссӧ. Торйӧн кӧ, гижис кыв боксяньыс шензьӧдана лӧсьыд да мича «Чунгыр» поэма Байда нима (байдӧг кывйысь артмӧдӧма) нывлӧн лёкысь помасьӧм радейтчӧм йылысь. Чунгыр - Додз, сиктлӧн лунвывса дорӧсыс, Сыктывкарса уна олысь тӧдӧ сылысь тайӧ нимсӧ, унаӧн радейтӧны волывлыны татчӧ вотчыны. Но этшаӧн та дырйи мӧвпыштчылӧны сы йылысь, мый тані лӧсьыда ӧтлаасьӧма зэв важся олӧм йылысь казьтылӧмыс ӧніяыскӧд. Карса быд олысь вермас ветлыны Сыктывкар – Додз - Додз ты - Кузь нюр - Кӧртъяг - Кия пом (Кӧрткерӧс) турист маршрутӧд да унатор тӧдмавны та дырйи. Важ туйӧд сылӧн кузьтаыс лоӧ 15 гӧгӧр километр, весиг тшак да вотӧс чукӧртігмоз позьӧ бергӧдчыны ӧти лунӧн, асъя автобуссянь рытъяӧдз, но бурджык сины талы кык лун. Ӧтчыдысьсӧ Додзладорсянь, мӧдысьсӧ Кӧрткерӧсладорсянь, а мыйла ме вӧзъя буретш тадзи вӧчны, бӧрын асьныд гӧгӧрвоанныд.
Медся бур петны тайӧ туяс ас машинаӧн, но кодлӧн абу, сытӧг позьӧ бергӧдчыны. Ті кӧ оланныд карын, автостанцияын пуксьӧй автобусӧ, коді мунӧ Кӧрткерӧсӧ, Лӧкчимдінӧ, Маджаӧ либӧ мукӧдлаӧ. Ті мунанныд туйбокса кыдзьясӧн да пожӧмъясӧн нимкодясигмоз, а ме сетышта неыджыд сідз шусяна историческӧй справка.
Öнiя Додз сикт ёна важӧн шусьылӧма Дожскӧй грездӧн, сулавлӧма татшӧм жӧ нима ты бокын. Сэні вӧлӧма куим овмӧс. Грездсӧ панлӧмаӧсь 1678-1707 воясӧ Прокоп Филиппович да Кузьма Филиппович, а сідзжӧ Яков Павлович да Лавренпий Павлович Потапов ов новлӧдлысь воча вокъяс. 2003 вося август 10 лунӧ, субӧтаӧ, Додзса олысьяс пасйисны сикт чужӧмсянь 295 во да такӧд тшӧтш казьтылісны паметьсӧ Ёгор Потаповлысь, коді, колӧ чайтны, вӧлі Дожскӧй грезд панысь Потаповъяс рӧдысь. Буретш Ёгор Потапов важ казьтылӧмъяс видзчысьӧмӧн чукӧртысь да аслыссикас поэт, дасьтӧма грездыслысь медводдза история, кӧні важся казьтылӧмыс бура йитчӧ збыль вӧвлӧмторйыскӧд. 1968 вося июнь 22 лунӧ ЗІ арӧса Ёгор Потапов йӧзӧдлӧма «Краснов знамя» газетын «Предание о чуди» гижӧд. Сэні сійӧ висьтавлӧма, кыдзи зэв важӧн тайӧ местаясас овлӧмаӧсь да перйылӧмаось аслыныс кынӧмпӧт вӧралӧмӧн да чери кыйӧмӧн коми войтыр- водзвывса йӧз чудинъяс.
Ӧтчыд на дорӧ воӧмаӧсь Перымса Степан дор сулалысь войтыр, петкӧдлӧмаӧсь шергӧдӧм Исус Кристосӧс да заводитӧмаӧсь чуксавны юрбитны Кристос Енлы. Но чудинъяслӧн племяса нырщикъяс, сідз шусяна тӧдысь йӧз, ӧлӧдӧмаӧсь ассьыныс став войтырсӧ, мый тайӧ эскӧмыс вайӧдас найӧс мучитчӧмпырысь кувсьӧмӧдз. Та бӧрын чудинъяс виӧмаӧсь Перымса Степан нимсянь локтӧм манакъясӧс, гуалӧмаӧсь найӧс да та бӧрын сёйӧмаӧсь поконикъяссӧ казьтылан рок, медым юкны мыжсӧ став вылӧ. А сэсся пырӧмаӧсь му пытшкӧсӧ вӧчӧм оланінӧ му керкаӧ, кералӧмаӧсь йирксӧ кутысь сюръяяссӧ да татшӧм ногӧн ловъя вывсьыныс гуалӧмаӧсь асьнысӧ. Кольӧма ловйӧн сӧмын зарни рӧма юрсиа ӧти ныв, коді вӧлӧм ветлӧма вӧравны. Бӧрдыштӧма-шогсьыштӧма кувсьӧмаяс вӧсна да заводитӧма ӧтнас ас кежас овны. Вӧлӧма сійӧ меліӧн да авъяӧн, чолӧмавлӧма став ветлысь-мунысь йӧзсӧ, а найӧ нимтӧмаӧсь сійӧс Доддзӧн - «ныв» кыв роч вылӧ вуджӧдӧм «дочь» кыв серти.
Сыктывкарсянь Доддзӧдз 34 километрысь этшаджык, сиктӧдзыс асфальтируйтӧм шоссесянь кежӧ татшӧм жӧ веркӧса 200 метр кузьта кымын туй вож. Додзса шӧр уличаӧдз воӧм бӧрын мунан кӧ шуйгавыв сиктса администрация, клуб, детсад, школа дорті, кӧні велӧдчылӧма Ёгор Потапов, воан Чунгырӧдз. Кежан кӧ веськыдвыв, быть ковмас мунны Потаповъяслӧн кык керка бокті, ӧтиыс важ, воймӧм стенъяса Ёгор Потапов бать-мамлӧн, кӧні сійӧ гижлӧма кывбуръяссӧ, ворслӧма гудӧкӧн. Мöдыс выльджык, кодӧс Ёгор Потапов ачыс лэптылӧма. Лӧсьӧдчылӧма сэні кӧлысь ворсны, вайӧдны том гӧтырӧс, но мыйкӧ абу артмӧма гӧтрасьӧмнас. Тайӧ керкаас ӧні олӧны бокысь локтӧм йӧз, быттьӧ пӧ карса дачникъяс. Стрӧйбаыс вермас вайны налы виччысьтӧм козин! Сиктса олысьяслӧн сёрни серти, быттьӧкӧ медулыс керъяс улас Ёгор Потапов дзебӧма ассьыс кывбуръяссӧ. Тадзи али абу збыль вылас, тыдовтчас сӧмын сэки, сэні олысь семьяыс кӧ мӧвпыштас разьны вель на ён керкасӧ пес вылӧ.
Сикт сайын асфальт помасьӧ, улича пыдди прӧстӧй туй, шуйгаладорас пожӧмъяс да козъяс сайын тыдалӧ Дожскӧй ты, код дорӧ туйсяньыс вайӧдӧ векньыдик ордым. Ты дорӧдзыс мунігӧн паныдасьӧ зэв кыз вожа пожӧм, кодӧс ыдждӧдлӧны Додз пӧчӧн. Сійӧ дзик ӧти пу, коді кольӧма ыджыд вежа ягысь. Татшӧм вожа пуыслы важ йӧз вӧлӧм юрбитӧны, найӧс садитлӧмаӧсь рӧдвужлӧн гуяс вылӧ да чеглӧмаӧсь йывсӧ, медым кулӧмаяслӧн лолыс эз вай кутшӧмкӧ лектор ловъяяслы. Вермас лоны, мый буретш тайӧ пожӧмсӧ важ йӧз садитлӧмаӧсь чудь племяысь дзик ӧти ловйӧн кольӧм Додз нима нывлӧн гу вылӧ. Туй вылӧ петӧм бӧрын кыксё метр ылнаын кымын паныдасьӧ сиктса шойна, кӧні гӧрд кодзула прӧстӧйиник памятник улын куйлӧ Ёгор Потапов...
А водзӧ сэсся восьлалан дачникъяслӧн выль посёлок пыр мунысь лыа веркӧса туй кузя да воан тшакӧн да вотӧсӧн озыр вӧрӧ. Шуйгаладорас и веськыдладорас яла подула пожӧма яг, а сэсся воан ыджыд Кузь нюрӧ. Гожӧмнас татысь додзсаяс вотӧны мырпом, бӧрынджык— пув да турипув.
Ёгор Потаповлӧн том дырйиыс Доддзӧ мунан туй век вӧлі ветлӧдлыны шогмана, сы вӧсна мый мӧдыс эз вӧв. Сы кузя Ёгор Потапов ветлӧдліс удж вылӧ Кӧрткерӧс районса «Звезда» газет редакцияӧ, а ӧні тайӧ туйсӧ эновтӧма. Кольӧма лежневӧй туй юкӧн, шор вомӧн важ пу пос, буракӧ, Кузь нюр шорӧн шуӧны, кытсюрӧ вӧвлӧм туйыс нюрсялӧма. Сэті позьӧ мунны сӧмын кузь зібйӧн, но нинӧмла сюйсьыны сэтчӧ тыра кӧрзинаяснад да мышнопъяснад, бурджык петны Додз сикт весьтӧ автобус сувтланінӧ.
Мöдысьсö тайӧ местаясас позьӧ ветлыны мӧд шойччан лунӧ, петны автобусысь мӧд участокӧ кежанін дорын. Вӧрса туйті восьлалігӧн веськыдладорас лоӧ важ лыа карьер, позьӧ келалыштны еджыд яла вывті, а сэсся мунны водзӧ джынвыйӧ киссьӧм важ пу пос сайӧ. Туйсяньыс веськыдладорас и шуйгаладорас Кӧрт ягын овлӧ уна тшак да вотӧс. Веськыдладорас жӧ ичӧтик Кияю вӧрса юсянь матын тіянлы вермасны паныдасьны чудь гуяс, а ӧтлаын кыдз быттьӧ быдса грезд. Пожӧма вӧрыс мича, сэні уна ордым, кӧнсюрӧ пуясыс вӧрса пӧжар дырйи сотчылӧмаӧсь. Му веркӧсыс мича, паныдасьлӧны ляпкыдик мылькъяс.
Ті кӧ мунанныд нӧшта водзӧ, пыранныд Кӧрткерӧсладорсянь сійӧ жӧ Кузь нюрас, видлӧй вуджны сійӧс пӧрччысьӧмӧн да кузь зіб отсӧгӧн. Пельк йӧз слега кузя вуджӧны нюр вомӧныс и шор вомӧныс. Ме и ачым тадзи жӧ вӧчи, медым эз ковмы мунны Ёгор Потаповлӧн кузьта туй, кодӧс сійӧ восьлавліс гортсяньыс удж вылас да мӧдарӧ ветлӧдлігӧн. А мӧвпыштлыны кӧ бурджыка, гашкӧ, и оз ков кытчӧсюрӧ юртӧ сюйны. Абуö бурджык бергӧдчыны бӧрвыв тшакӧн да вотӧсӧн озыр местаясті мӧдарсяньыс, Додзса важ туйсянь? Карса автобуслӧн медматысса сувтланіныс Кӧрткерӧс заводитчанінын, лесхоз да Больничнӧй городок сайын, «Кӧрткерӧсса» колхоз» СПК-лӧн усадьба дорын.
Виктор ДЕМИДОВ.
Кӧрткерӧс р.
Коми му 5 октября 2004 года
