Перейти к разделу.
Шудтöм кодзув улын
Кыпыда пасйис ассьыс тшупӧда пас—295 во - Додз сикт. Сьылӧм-йӧктӧмысь кындзи сиктса войтыр бур кывйӧн казьтылісны тані чужлӧм да быдмылӧм енбиа мортӧс — Егор Потаповӧс. Август 20 лунӧ сылы эськӧ тырис 65 арӧс.Егор Потапов... Тайӧ нимсӧ этшаӧн тӧдӧны. Олӧмад тай зэв тшӧкыда овлӧ: сӧмын кулӧм бӧрас казялам мортыслысь помтӧм сямсӧ, выль нога донъялам уджсӧ да мӧд нога заводитам вежӧртны сылысь му вылас олӧмсӧ. Тадзи лоис и Егор Васильевичкӧд. Но эскам: югнитас на миян коми литератураын нӧшта ӧти кодзув—Егор Потапов.
Чужлӧма сійӧ 1937 вося август 20 лунӧ. «Тайӧ му вылӧ локті ме августын, еджыд каляяс лэблісны кор гижліс сійӧ ас йывсьыс. Ичӧтсяньыс нин сійӧ торъялӧма тшӧтшъя ныв-зонмысь. Вит арӧссяньыс велӧдчӧма лыддьысьны, лӧсьӧдӧма кывбуръяс. Гижлӧма найӧс торъя тетрадьӧ. Йӧзӧдчылӧма республикаса газетъясын. 1952 воын «Войвыв кодзув» журналын петӧма сылӧн медводдза гижӧд—«Байдӧг да кӧч» басня. Сэки Егорлы вӧлӧма 15 арӧс.
Сизим класса школа помалӧм бӧрын уджалӧма колхозын, сэсся вӧлӧма вӧр дӧзьӧритысьӧн. Дугдывтӧг гижасьӧма районса «Звезда» газетӧ. Ручкаыд да блокнотыд пыр зептас вӧлӧма. Видлӧма гижны и рочӧн. Ёнджыкасӧ артмылӧмаӧсь лирикаа кывбуръяс. Квайтымынӧд воясӧ сійӧс позис орччаӧдны коми поэтъяскӧд. А нималісны нин сэки Серафим Попов, Геннадий Юшков, Владимир Тимин, Альберт Ванеев да Николай Щукин. Эз ӧтчыдысь Егор Потапов веськавлы гижны сяммысьяслӧн республикаса семинар вылӧ.
Унатор йылысь гижлӧма поэт. Весиг тӧдмалӧма чужан муыслысь историясӧ, чукӧртӧма легенда-преданиеяс да на вылӧ мыджсьӧмӧн сэсся и гижлӧма «Чунгыр», «Чебостан», «Аркаша» поэмаяссӧ. Но медматыссаӧн и олӧмас, и гижӧдъясас сылӧн вӧлӧма вӧр-ва.
Додз сиктлысь юбилейсӧ пасйигӧн гӧсьтъяслы петкӧдлісны Егор Потаповлысь чужанінсӧ. Усис шуд меным видзӧдлыны гижысьӧс кытшалысь мичлун вылӧ. Сэки и гӧгӧрвои, мыйла Егор Васильевичӧс кыскис гижны вӧр- ва йылысь.
Сиктсянь неылын, паськыд луд бокын, сулалӧ пӧрысь пожӧм. Сиктса шуӧны сійӧс вожапуӧн. Язычникъяс на пӧ пуктылӧмаӧсь. Гуасьӧм бӧрын том пуыслысь йывсӧ вундылӧмаӧсь, медым уна вожӧн кутас быдмыны. Тайӧ вӧлӧма аслыссикас обрядӧн. Татшӧм пожӧмыс Доддзын дзик ӧти. Сійӧ нёль вожа, вит сыв пасьта. Зэв ыджыд да мича. Тайӧ вӧрса «великан» дорас Егор Потапов коллявлӧма унджык кадсӧ. Сиӧма сылы ассьыс уна кывбур.
Ветлім ми и Чунгыр мыльк дорӧ. Буретш сылы Егор Васильевич сиӧма ӧти поэма. И збыльысь, тайӧ зэв мича да гажа. Тасянь тыдалӧ и лӧня шлывгысь Эжваыс, и сук пармаыс, и лыаа берег пӧлӧн быдмысь пашкыр баддьыс. Серпасыс синтӧ гажӧдӧ! Тані, Чунгыр мыльк йылас, эмӧсь ыджыд изъяс. Карелия кӧджысь пӧ найӧс коркӧ йиа каднас вайлӧма. Насянь Эжваӧ визувтӧ ичӧтик шор. Лӧнь поводдя дырйи позьӧ кывны сылысь меліа дзользьӧмсӧ. Легенда серти тайӧ мыльк йылас коркӧ аддзысьӧмаӧсь повтӧм зон - Чунгыр да мича Райда. Татшӧм ногӧн Егор Потаповлӧн кывбуръясас ловзьыліс и вӧр-ваыс.
Радліс мича майтӧг Гадь:
Вот пӧ ме со, вот пӧ-й дядь!
Гӧгӧр сӧстӧм, абу лӧма,
Мыш и кымӧс донӧдӧма.
«ӧні,—радлӧ,—нинӧм повны,
Йӧршкӧд орччӧн позяс овны»...
Муртса инмис лэбзьысь ном,
Гадьлы—пом. Быри, поті... Вот и...
...Моральсӧ висьтавны оз ков:
Вот татшӧм йӧзкӧд мун да-й ов.
А со коркӧ радио пыр кывлӧма, виӧмаӧсь пӧ Конгоысь премьер-министрӧс, Патрис Лумумбаӧс. Пуксьӧма да зэв ӧдйӧ кывбур тэчӧма-лӧсьӧдӧма. Районса газетын первой йӧзӧдӧмаӧсь, сэсся -республикасаын. Воӧма... Парижын петысь французскӧй коммунистъяслӧн «Юманите» газетӧдз.. Со кытчӧдз веськалӧма! Вӧлі тайӧ 1961 воӧ.
Егор Потаповлӧн гижан сямыс вӧлӧма зэв ыджыд. Сӧмын тай олігас петӧма челядьлы сиӧм дзик ӧти «Дзольгӧ шор» небӧг. Кулӧм бӧрас нин, 1984 воын, «Парма гор» сборникын йӧзӧдлӧмаӧсь «Чунгыр» поэмасӧ.
Мукӧд небӧгсӧ гижысь лэдзӧма сідз шусяна «самиздатӧн». Ньӧбӧма печатайтчан машинка да ачыс нырсьӧма - уджалӧма. Сылӧн киӧн лӧсьӧдӧм небӧгыслӧн лыдыс 30 гӧгӧр, найӧ ньӧти эз торъявны издательствоын лэдзӧмысь. И тайӧ уджас петкӧдчис коми мортлӧн помтӧм сямыс.
Сійӧ чужлӧма збыльысь енбиа мортӧн, сӧмын тай шудтӧм кодзув улын.
Егор Потапов кывбуръяс гижӧм кындзи кужлӧма и серпасасьны. Додзса клубын миянлы петкӧдлісны сылысь картинаяссӧ. Медъёна радейтлӧма серпасавны рӧдвужсӧ. Кыскӧма том мортӧс и физика. Кӧкъямыс арӧсӧн медводдзаысь аддзӧма граммофон, ёна и шензьӧдӧма сійӧ гора сьылӧмнас. Тасянь и заводитӧма тӧдмавны техникалысь гусяторъяссӧ. Ноксьылӧма и фотографияӧн. Сылӧн ёртыс, Анатолий Шибанов, уджавлӧма киномеханикӧн Кӧрткерӧс сиктын. Егорлы окота лоӧма петкӧдлыны кинотӧ и Додзса войтырлы. Ачыс чукӧртӧ ма киноаппарат, уна сикас кинолентаысь вундавлӧма медся интереснӧй юкӧнъяссӧ, йитлӧма найӧс да ачыс лӧсьӧдлӧма выль кинотӧ. Сьӧлӧмсяньыс сэсся и петкӧдлӧма додзсалы. Мичаа ворслӧма и гудӧкӧн. Аслас кывбуръяслы ачыс и лӧсьӧдлӧма шыладсӧ. Вӧлӧма и тшупсян сямыс—гӧт- расигкежлас лэптӧма вель ыджыд керка. Сӧмын тай аслыс лӧсялана аньсӧ сэтчӧ абу вайӧдлӧма. Ӧнӧдз на тайӧ керкаас олӧ Сильвия ыджыдджык чойыс.
Эз тай ло нималанаӧн. Гашкӧ, сы вӧсна, мый Егор Васильевич радейтлӧма уджавны абу кодлӧнкӧ тшӧктӧм серти. Сійӧ гижлӧма медся коланасӧ, медся сӧстӧмсӧ да югыдсӧ. Сӧмын сійӧс, мый тшӧктылӧма сьӧлӧмыс. И тайӧ вӧлӧма тырмымӧн. Гижлӧма тай:
«Я—поэт, мечтатель
и кан гений,
Толькӧ без заслуженных наград».
Кувсьӧма Егор Потапов томӧн. 1982 воын сылы вӧлӧма сӧмын на 44 арӧс. Шулӧны тай, Енмыслы пӧ сяма йӧзыс коланаджыкӧсь. Та вӧсна и босьтӧ найӧс ёна водз. Гашкӧ, та вӧсна жӧ татшӧм йӧзсӧ енбиаӧн и шуӧны да?
Казьтылісны Егор Потаповӧс и культура керкаын, и гу дорас. Карысь волісны коми писательяслӧн котырӧн веськӧдлысь Елена Козлова да гижысь Николай Щукин. Уна бур кыв висьталісны и найӧ. Ыджыд аттьӧ Анатолий Антонович Смилингислы. Сійӧ бура тӧдлӧма Додзса Егор Потаповӧс. Сьӧлӧмсяньыс висьталіс аслас ёр- тыслӧн олӧм, уджалӧм да творчество йылысь. Анатолий Антонович петкӧдліс миянлы и Егорлысь радейтана местаяссӧ. Позьӧ шуны, сылӧн киын зэв ыджыд озырлун, сӧмын тай оз на вермы некодкӧд юксьынысӧ—колӧ лэдзны бур небӧг, а та вылӧ сьӧмыс абу. Кутам лача, югнитас на коми литератураын нӧшта ӧти кодзув. Дерт, югнитас!
Кӧрткерӧсса шӧр школа пома лысь Оксана Потапова таво ветліс Москваса «Отечество» нима Ставроссияса дасӧд краеведческӧй конференция вылӧ. Сылысь Егор Потаповлы сиӧм «Я поэт, мечтатель и как гений, толькӧ без заслуженных наград» докладсӧ донъялӧмаӧсь зэв вылӧ. Вӧзйӧм 2.600 уджысь бӧрйӧмаӧсь сӧмын медбуръяссӧ, 600-ӧс. На лыдӧ веськалӧма и Оксаналӧн.
Тавосянь тайӧ сюсь нывкаыс кутас велӧдчыны Сыктывкарса университетын. Код тӧдас, гашкӧ, нимӧдас Егор Потаповӧс и суйӧр сайын.
Мыйла тэ, алӧйгӧрд кыаӧй,
Асылӧдз мыгӧр эн кой?
Виччыси тэнӧ ме, ныланӧй,
Виччыси тэнӧ кузь вой.
Ва весьтӧ кодзувъяс ӧшйисны,
Эзысьӧн сялькӧдчис шор.
Гудӧка том йӧз сэн ветлісны,
Ӧтнамлы сьӧлӧмын нор.
Вой мен тадз ӧтнасӧн сёрӧдз-ӧ
Ю бердын шевкйӧдлас сыв?
Кӧні тэ, раминик дзоридзӧй,
Кӧні тэ, мусаник ныв?
Мыйла тэ, алӧйгӧрд кыаӧй,
Асылӧдз мыгӧр эн кой?
Виччыси тэнӧ ме, Ныланӧй,
Мыйла тэ, зарни, эн во?
Кодлы, томлунӧй, кодлы мунӧмыд?
Кытчӧ, гажлунӧй, кытчӧ сунӧмыд?
Пемыд яг пытшкӧ томлун пырӧма,
Ытва ваыскӧд гажлун бырӧма.
Майла казьтывны, важнас ноксьыны?
Некор пукавны, шогсӧ шогсьыны.
Сардман дзорлун кӧ локтӧ-дзажӧдӧ,
Огӧ дзирдалӧ, му ог гажӧдӧ.
Тырмас казьтывны ылӧ кольӧмсӧ,
Дзебсян мичлунсӧ, муслун дольӧмсӧ.
Öд и пожӧмъяс вӧрын дзормӧны,
Ӧд и дзоридзьяс лудын йӧрмӧны.
Надежда ТРУБАЧЕВА.
Кӧрткерӧс р.
Коми му 20 августа 2002 стр. 5
