Перейти к разделу.
Йöзöс югыдлань нуöдысь
Казьтылам Агния Сухановаöс
Агния Андреевна Суханова – челядьлы лыддьӧм вылӧ коми литературалы подув пуктысьяс пиысь ӧти - чужліс 1884 вося январь 24 (важ стиль серти 11) лунӧ Кӧрткерӧс районса Вомын сиктын. Сиктса приходскӧй школа помалӧм бӧрын сійӧ водзӧ велӧдчис Нёбдінса кык класса училищеын, а сэсся Усть-Сысольскса нывбабаяслӧн прогимназияын.
1903 восянь А. Суханова 17 во чӧж уджаліс сиктса школаясын. Сійӧ зілис велӧдны грамотаӧ и челядьӧс, и верстьӧ йӧзӧс. Ыджыдджык челядьӧс Агния Андреевна туйдӧдіс, медым велӧдасны грамотаӧ тшӧтш ассьыныс ичӧтджык чой-воксӧ да бать-мамсӧ. Эз вунӧдлы и сиктса том йӧзӧс: войпукъяс вылын лыддис налы небӧгьяс. Гӧль семьяясысь челядьлы отсавліс сьӧмӧн.
1918 воын А. Суханова велӧдіс Кӧрткерӧсын. М.И. Иоль, коді сійӧ кадас уджавлӧма Сухановакӧд, казьтывлӧ: “Агния Андреевна аслас ӧзъялысь синъяснас, гажа нюмнас, небыд гӧлӧснас, прӧстӧйлуннас да jшань сьӧлӧмнас пыр кыскывліс ас дінас и челядьӧс, и верстьӧ йӧзӧс”.
Суханова гижны кутic школаын велодiгӧн на. Сійӧ вуджӧдіс коми кыв вылӧ пьесаяс А.Н. Островскийлысь, Н.В. Гогольлысь. А сэсся и ачыс босьтчис гижны пьесаяс челядьлы: “Кӧдзыд пӧль", “Кыйсьысь”, “Югыдлань”. Сылӧн медся бур пьесаыс - “Чурка Максим”, кодӧс вӧлі йӧзӧдӧма кувсьӧм бӧрас нин. Тайӧ пьесаясас гижысь уна боксянь петкӧдліс коми челядьлысь олӧмсӧ, велӧдчӧмсӧ, ворсӧмъяссӧ да кӧсйӧмъяссӧ.
1920 воын Усть-Сысольскын воссис Коми небӧг лэдзанін. Медводдза лыдын сэтчӧ босьтісны уджавны А. Сухановаӧс. Сійӧ зіля босьтчис дасьтыны коми школаяслы велӧдчан да лыддьысян небӧгьяс, пьесаяслысь да мойдъяслысь чукӧръяс.
А. Суханова лӧсьӧдіс “Мойдан кывъяс” (1922 во), “Челядьлы ворсанторъяс” (1924 I во). 1921-1924 воясӧ петісны медводдза велӧдчан да лыддьысян небӧгьяс: “Шонді югӧр”, “Выль туйӧд”, “Школаын лыддянтор”. Тайӧ коллективнӧй сборникъясас эм некымын дас лист бок и А. Сухановалӧн.
Этша оліс Агния Андреевна – сӧмын 41 во. Кувсис да гуалісны Москваын, сылӧн корӧм серти музыка да коми сьыланкывъяс улӧ. Литература да йӧзлӧн казьтылӧмъяс серти ми аддзам, кутшӧм ыджыд вежӧра да шань нывбаба тайӧ вӧлі: велӧдысь, гижысь, йӧзлӧн пемыдлункӧд тышкасьысь да найӧс югыдлань нуӧдысь.
Кӧрткерӧссалы Агния Суханова йылысь казьтылӧ сылӧн нимӧн шуӧм улича да “Вося велӧдысь” быд вося районнӧй конкурс. 1997 воын конкурсын медводдза вермысьясӧн лоисны Мордінысь велӧдысь Н.М. Ахновская да Одыбысь Г.И. Попов, коді садйын велӧдӧ челядьӧс му- зыкаӧ.
Январь 24 лунӧ, Агния Сухановаӧс казьтылан лунӧ, Кӧрткерӧсын бара лоӧ восьтӧма сылӧн ним улын “Вося велӧдысь” районса конкурс. Сухановалӧн улича вылын мемориальнӧй пӧв дорын мунас неыджыд митинг. Районса администрация керкаын лоӧ А. Сухановаӧс казьтылан рыт, код вылӧ, вермас лоны, воласны и сылӧн рӧдвуж. А челядьлӧн райцентрса библиотекаын позьӧ тӧдмасьны Агния Сухановалӧн олӧмлы да уджлы сиӧм “Бур коми ань” неыджыд выставкаӧн.
С. Челпанова ЦБС-са директорöс челядькöд удж кузя вежысь
Звезда. – 1999. - 16 января
