Перейти к разделу.
Агния Андреевна Суханова
(1888—1925)
Челядьӧс быдтӧмын зэв ыджыд тӧдчанлуныс литературалӧн. Книгаын олысь геройяслӧн быд лунъя петкӧдчом чертаяс пыр ми кӧсъям аддзыны тайӧс асланым быдтасъяслысь. Кутшӧм торъя визь ми кӧсъям пыртны быдмысь войтырлы, сэтшӧм литературнӧй герой йылысь и лыддям. И, дерт жӧ, медся мӧрччанаӧн, гӧгӧрвоанаӧн лоӧ ас кыв вылын гижӧд. Та йылысь зэв бура гӧгӧрволіс И. А. Куратов кольӧм нэмын на, коді зэв ёна кӧсйис, медым коми челядьӧс велӧдісны коми кыв вылын, коді сэтшӧм «мича» да «небыд», лӧсьӧдліс коми кыв вылын грамматика, гижліс кывбуръяс, мойдъяс.
Збыльысь, абу ӧмӧй коми кывйыс мича? И Куратовкӧд ӧти кадын олысь, коми йӧз пӧвстысь жӧ петавлӧм поэт. Пётр Клочков гижліс шмонитана кывбуръяс, сьыланкывъяс. Со, шуам, «Код нӧ тайӧ локтӧ?» Лыддян да син водзад сувтӧ зэв лӧсьыд серпас:
Топ-топ локтӧ!
Гашкӧ, поп локтӧ?
Локтӧ Оля, кылӧ,
Гиля-голякылӧ...
Локтӧ Яшка, кылӧ,
Рутшка-ратшкакылӧ...
Локтӧ Проня, кылӧ,
Бруна-бронакылӧ...
Локтӧ Прошка, кылӧ,
Ышка-цошкакылӧ...
Школаын посни войтыркӧд уджалігӧн водзӧ видзӧдласа велӧдысьяс, кодъяслы абу веськодь миян йӧзлӧн аскиз луныс, коми литературалӧн, кывлӧн сӧвмӧмыс, водзмӧстчӧны: гижӧны учебникъяс, кывбуръяс, вуджӧдӧны мукӧд кыв вылысь висьтъяс, лӧсьыд дженьыдик пьесаяс, сы вӧсна мый найӧ оз тырмымӧн петны ас кыв вылын. А нывзонпосниӧс сӧвмӧдӧмсӧ оз позь эновтны водзӧ вылӧ, виччысьны, кор тырмымӧн да быд боксянь мича да тӧдчана книгаяс лоӧны коми кыв вылын. Вот сы понда и уна велӧдысь босьтчӧны тайӧ уджӧ, ӧткымынъяс на пиысь бӧрынджык воӧны гырысь гижысьясӧдз, кыдзи, шуам, Н. Н. Куратова, А. П. Мишарина да мукӧд.
И. А. Куратовлысь бур уджсӧ водзӧ нуӧдны босьтчис Агния Андреевна Суханова — первойя коми челядьлы гижысь.
Чужліс Агния Андреевна Кӧрткеросскӧй районса Вомын сиктын, крестьянинлӧн семьяын. Гортас приходскӧй школа помалӧм бӧрын ciйӧ велӧдчӧ Нёбдінса двухкласснӧй училищеын, а сэсся Сыктывкарын, женскӧй прогимназияын. Велӧдчӧм бӧрас коми ныв ассьыс олӧмсӧ сиис быдмысь войтырлы, дыр велӧдіс сиктса челядьӧс (17 во), дасьтыліс накӧд медводдза коми спектакльяс, гижис ворсан- торъяс, висьтъяс. 1920 восянь Агния Андреевна уджалӧ коми книга лэдзанінын. Сэні лӧсьӧдіс челядьлы чужан кыв вылын книгаяс. На пиысь ӧти — «Мутӧдмалӧм», мӧд ногӧн кӧ — география. Сэтчӧ пыртӧма ведь уна висьт. Уджаліс ciйӧ и роч классикъяслысь пьесаяс вуджӧдӧм вылын, шуам, А. Н. Островскийлысь «Бедность не порок», «Не живи, как хочется». Н. В. Гогольлысь «Женитьба» да му- кӧдъясӧс... Тайӧ бур сьӧлӧма аньсӧ миянлы колӧ тӧдны и казьтывлыны челядькӧд.
Нёбдінса Виттор, Иван Изъюров казьтылӧм серти, тадзи донъявліс Агния Андреевнаӧс: «Зэв авъя да шань коми нывбаба вӧлі. Уна вояс чӧж челядьӧс велӧдіс сиктъясын, бур артистка «Сыкомтевчукын» вӧлі… Жаль, водз кувсис. Уна бур эськӧ коми йӧзлы вермис вӧчны».
Пунегова, Л. А. Пособие войтырлы коми литература йылысь. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1993. – С. 43-45. – Пер. загл.: Коми литература для маленьких детей.
Меддонатор
Ю дорын, джуджыд слуда бокын, лыа вылын куйлӧ пӧтка. Коньӧрӧс кодкӧ лыйӧма. Морӧссьыс войталӧ еджыд лыа вылӧ вир. Регыд нин коньӧрлӧн овсяс - кӧдзавны нин кутӧма. Локтіс сэтчӧ морт дай шуис: «Сетан кӧ меным меддонаторсӧ, бурдӧда пырысь-пыр!». «Меддонатор, дерт эськӧ, ciйӧ олӧмыд», - мӧвпалӧ пӧтка.
- Мыйла нӧ эськӧ бӧр босьтӧм вылас сетны?
«Оз кӧ олӧмӧс менсьым кор, татшӧм бурыд кӧнкӧ шмонитӧ...»
Пӧтка муртса вермис шыасьны:
- Бурдӧд но, сета меддонаторйӧс.
Орт сӧмын инмӧдчыліс чуньяснас пӧтка дорӧдз.
Пӧтка пырысь-пыр бурдіс, нимкодьпырысь пыркнитчис дай сувтіс кок йылас.
- Ӧні сэсся вай жӧ меным бордъястӧ, - шуис орт.
- Бордъясӧс? Чӧв! - быдӧн шай-паймуніс пӧтка.
- Ог, бара, нинӧм вылӧ ог сет.
- Абу ӧмӧй ciйӧ тэнад меддонаторйыс?
- Дерт, меддонатор, сійӧн ог и вермы ме тэпыд сетны, - зэв шога шуис пӧтка.
- Босьт олӧмӧс менсьым.
Бурджык меным кувны бордтӧг, лэбавтӧг олӧм дорысь!
- Мун, мун — шуис орт, - меным оз ков тэнад кулӧмыд!
Сӧмын эн вунӧд некор — меддонаторйыд донаджык олӧмсьыд вӧлӧма.
Пунегова, Л. А. Пособие войтырлы коми литература йылысь. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1993. – С. 43-45. – Пер. загл.: Писатели Коми – дошкольникам.
