Перейти к разделу.
Чужан кывйыс сьöлöмсö бурмöдö
Коми небӧгъясын да газет-журналын йӧзӧдӧм кывбуръяс лыддигӧн казявлі и Зоя Шиликовалы ним-овсӧ. Таво меным мойвиис тӧдмасьны авторыскӧд.
Зоя Васильевна Шиликова велӧдӧ Кӧрткерӧс районысь Шойнатыса школаын коми кыв да литература, ачыс тшӧтш гижӧ кывбуръяс. Чужлӧма сійӧ 1940 вося ноябрь 4 лунӧ тайӧ сиктас. 1962 воын помалӧма Коми государственнӧй педагогическӧй институтын история да филология факультет. Сы бӧрын заводитӧма велӧдны ас сиктса шӧр школаын коми кыв да литература.
Пединститутас велӧдчигӧн на Зоя Васильевна ветлӧдлӧма литературно-творческӧй кружокӧ, кӧні юрнуӧдысьяснас вӧлӧмаӧсь коми поэтъяс Геннадий Юшков да Альберт Ванеев. Сэні велӧдчӧма гижны кывбуръяс, видлавны да донъявны драмаа гижӧдъяс. «Войвыв кодзув» журналлӧн 1960 вося 12-ӧд номерын вӧлі йӧзӧдӧма Зоя Михайлова ов улын «Дженьыдика 1959 вося пьесаяс йылысь» сылысь литературно-критическӧй статья.
Кольӧм нэмса 70-ӧд вояс помасигӧн Зоя Васильевналы усис шуд ветлыны Нальчик карӧ научно-практическӧй конференция вылӧ. Сэтчӧ вермисны веськавны сӧмын водзмӧстчысь велӧдысьяс — кыв туялысьяс. Коми Республикаын велӧдысьяслысь тӧдӧмлун сӧвмӧдан институтлӧн (ИУУ) индӧд серти Зоя Васильевнаӧс, кыдзи коми кыв да литература, роч кыв да литература медбура велӧдысьӧс, ыстӧны тайӧ карас. Нальчикын сылы мойвиӧ тӧдмасьны кыв велӧданног туялысьяскӧд, велӧдчан небӧг дасьтысьяскӧд да нималана йӧзкӧд.
Тайӧ аньыслӧн пытшкӧсса мичлуныс, кыпыд да сӧстӧм ловруыс ӧнӧдз на ышӧдӧны коми йӧзӧс сьӧлӧм вӧрзьӧдана кывбуръясӧн. 1970 вося октябрь 10 лунӧ Шойнатыса школаын Зоя Васильевна котыртіс «Би кинь» нима литературно-творческӧй кружок. Тайӧ кружокнас сійӧ веськӧдлӧ 40 во нин. Сылӧн быдтасъясыс ӧні асьныс велӧдӧны школаясын зонпосниӧс, гижӧны да йӧзӧдчӧны газет-журналын. Зоя Васильевналӧн литературнӧй творчество йылысь пасйӧма «Литературная энциклопедия Земли Коми» небӧгын.
Коми пединститутса доцент Эльвира Полякова, коді помавліс Шойнаты школа, лоис кыв туялысьӧн, сьӧлӧмсяньыс висьталӧ:
—Зоя Васильевналӧн гижӧдъясыс петкӧдлӧны чужан кывворлысь озырлунсӧ. Сылысь кывбуръяссӧ, нӧдкывъяс ми окотапырысь пыртам велӧдчан небӧгъясӧ. Таысь сылы ыджыд аттьӧ!
3.Шиликовалӧн быдтасъяс пиысь унаӧн водзӧ велӧдчӧны Коми пединститутын. Пыр жӧ позьӧ казявны налысь бур, сӧвмӧм да озыр сёрнисӧ. Ми унаысь волім пединститутса студентъяскӧд сылӧн чужан сиктӧ, медым тӧдмасьны водзмӧстчысь велӧдысьяслӧн уджаланногӧн. Колисны паметьӧ Зоя Васильевналӧн коми кыв да литература урокъясыс.
Рытпук сяма лыддьысян урок вылын челядьыс тӧдмалісны коми йӧзлӧн важся олӧм да оласног йылысь, кывзiсны велöдысьöн дасьтӧм кывбуръяс. Гижӧд видлапан-вынсьӧдан уджъяссӧ вӧлі веськӧдӧма сы вылӧ, медым челядьыс коми кывйӧн стӧча гӧгӧрвоӧдісны быд мӧвп, корсисны индӧм мӧвплы лӧсялана да мӧрччана кывъяс, казялісны кывйыслысь стӧч вежӧртассӧ.
Урокъяс сертиыс позьӧ гӧгӧрвоны, кутшӧм уна вын-эбӧс Зоя Васильевна пуктӧ, медым велӧдны челядьӧс сёрнитны сӧдз коми кывйӧн, гӧгӧрвоны быд кывлысь тӧдчанлунсӧ. Ачыс пӧся радейтӧ мам кывсӧ, велӧдӧ том войтырӧс кыв индӧдъяс серти лӧсьӧдны сёрни-гижӧдъяс, пыртны гижӧдъясӧ ас дорас кыскана да ышӧдана кывъяс. Тшӧкыда нуӧдӧ сэтшӧм урокъяс, кӧні челядь асьныс велӧдчӧны восьтны кывлысь шензьӧдана гусяторъяссӧ. Аслас уджын босьтчӧ мӧвпалан сям сӧвмӧдан выль велӧданногӧ. Ӧнія кадӧ татшӧм водзмӧстчӧмыс вывті колана да ошкана.
Зоя Шиликова кывбуръяс вылӧ гижӧма 30 гӧгӧр мыла сьыланкыв. Найӧс отсалӧны дасьтыны коми композиторъяс А.Г ен, Г.Горчаков, И.Латкина да мукӧд. Сьыланкывъяссӧ кывзігӧн сьӧлӧмыд топавлӧ, нормылӧ да синваыд доршасьлӧ. Эмӧсь и нюмсера сьыланкывъяс. Таво «Василей» гаж вылын меным медъёна сьӧлӧм вылӧ воис «Ӧшкамӧшка». Кывъясыс Зоя Шиликовалӧн, шыладыс Алексей Генлӧн. Сьыланкывнас мастера петкӧдчис Кӧрткерӧс сиктса велӧдчысь Виктория Шевелева да «Челядьлы сьыланкыв» юкӧнын «Ӧшкамӧшкаыс» лоис вермысьяс лыдын.
Зоя Васильевналӧн велӧданногыс аслыссикас жӧ. Кужӧмӧн да сьӧлӧмсяньыс сетӧ зонпоснилы тӧдӧмлунъяс. Челядьыслысь арлыд урчитӧмӧн велӧдӧмыс, коми кыв да литература урокъясӧ быд сикас тестъяс да викторинаяс пыртӧмыс сӧвмӧдӧ нывкаяслысь да зонкаяслысь вежӧрсӧ, тӧдӧмлунсӧ. Зоя Васильевна век зільӧ отсавны велӧдчысьяслы водзӧ сӧвмыны. 35 во сійӧ вӧлі классӧн веськӧдлысьӧн.
Пӧсь кывъяс висьталӧны сы йылысь и челядьлӧн бать-мамыс. Найӧ окотапырысь пырӧдчӧны Зоя Васильевнаӧн котыртӧм гажъясӧ да аддзысьлӧмъяс.
2001 воын 3.В.Шиликова, В.А.Латышева да В.А.Лимерова ӧтвылысь лӧсьӧдісны 9-11 -ӧд классъясса велӧдчысьяслы «Енэжтас» лыддьысян небӧг. Сэтчӧ пыртӧма уна сикас гижӧд. Медводдза лист бокъяссӧ восьтан да синмӧ шыбитчӧны Шойнаты школаса велӧдчысьяслӧн сочинениеясыс. Коми наука шӧринысь литература туялысь, доцент, педагогика наукаса кандидат В.А.Лимерова тӧдчӧдіс: «Зоя Васильевналӧн небӧгӧ велӧдчысьяслысь сочинениеяссӧ пыртӧмыс зэв тӧдчана. Таын тыдалӧ велӧдысьыслӧн уджыс, коми литературасӧ челядьӧн гӧгӧрвоӧмыс. Ыджыдджык класса велӧдчысьяслы небӧгсӧ лӧсьӧдӧма ас кежаныс уджалӧм вылӧ. Та вылӧ видзӧдтӧг велӧдчысьлы тшӧтш жӧ колӧны ёртъяс. Татшӧмсяма вомъёртнас лоӧны велӧдчысьяслӧн сочинениеясыс, кӧні найӧ мӧвпалӧны, майшасьӧны, юксьӧны асланыс сьӧлӧмкылӧмъясӧн». Валентина Александровна пасйӧ, мый «зэв этша велӧдысь сетӧ аслас велӧдчысьяслысь сочинениеяссӧ йӧзӧдӧм вылӧ. Зоя Васильевна некор оз вомав, оз сувт татшӧм корӧмыслы паныд. Челядьыслӧн тыдовтчӧ аслыссикас творческӧй уджыс». «Енэжтас» небӧгӧ Зоя Васильевна пыртӧма и коми гижысьяс йылысь «Серафим Алексеевич Попов», «Николай Адрианович Фролов», «Александра Петровна Мишарина» юкӧнъяс.
Зоя Васильевна кутӧ топыд йитӧд Коми Республикаын велӧдчӧм сӧвмӧдан да велӧданног бурмӧдан институткӧд. Унаысь нин сійӧ петкӧдчывліс кыв да литература урокъясӧн велӧдысьяс водзын. Сылӧн быд урок аслыспӧлӧс: урок-туялӧм, уроквойпук, урокаддзысьлӧм да мукӧд. Челядь окотапырысь велӧдӧны чужан кывсӧ. Аслас опытӧн юксьӧ и мукӧд районса коми кыв да литература велӧдысьяскӧд. Сьӧлӧмӧ йиджана урокъяс кывзісны и Коми пединститутса студентъяс. Сылӧн урокъяс бӧрын налы кокниа уджавсис практика дырйи.
Неважӧн коми кыв да литература велӧдысьяс сӧвмӧдісны ассьыныс тӧдӧмлунсӧ кык вежонся курсъяс вылын. Зоя Васильевна нуӧдіс мастер - класс, лыддис ассьыс кывбуръяссӧ. Ме окотапырысь кывзі сылысь уроксӧ. Кыв велӧдысьяслы петкӧдліс кывбур лӧсьӧданноглысь медшӧр нырвизьяссӧ, сэсся ӧтувъя уджын велӧдысьяс уськӧдісны тӧд вылас кывбур артмӧдан балаяс. Быдӧн тӧдмаліс такӧд йитӧдын гусяторъяс.
Коми Республикаын велӧдчӧм сӧвмӧдан да велӧданног бурмӧдан институтысь выль велӧдан технология кафедраӧн веськӧдлысь, филология наукаса кандидат Е.П.Шеболкина казьтыштіс: «Зоя Васильевнакӧд медводдзаысь тӧдмаси дас во сайын. Миян институтын, кытчӧ сійӧ локтіс босьтны выль тӧдӧмлунъяс, кӧть эськӧ меным, сыысь ёна томджык мортлы, вӧлі зэв сьӧкыд «велӧдны» татшӧм бура велӧдысьсӧ. Но Зоя Васильевна - восьса, шань, том сьӧлӧма, пыр жӧ кутчысис выль мӧвпъясӧ да выль технологияясӧ, на отсӧгӧн пӧ позяс нӧшта на бурджыка велӧдны коми кывсӧ да литературасӧ быдмысь войтыркӧд. Курсантъяс нимтісны сійӧс «штатнӧй поэтессаӧн». Быд занятие дырйи, кӧні группаясын видлалім, кыдзи лӧсьӧдны урокъяс коми литератураысь, сійӧ век зэв ӧдйӧ тэчліс кывбур либӧ лыддьыліс татшӧмсӧ ассьыс. Зоя Васильевна кужӧмӧн индыліс челядькӧд литература туялан уджын нырвизьяс, медым велӧдчысьяс пыдісянь гӧгӧрвоисны гижӧдсӧ».
Висер сиктса школаын коми кывсӧ велӧдӧ Ирина Донатовна - Зоя Васильевналӧн ыджыдджык нылыс. Мамыс моз жӧ сійӧ став сьӧлӧмсяньыс зільӧ сӧвмӧдны коми кыв. Медбур велӧдысьнас, дерт жӧ, вӧлі мамыс. Сійӧ чужтіс ныв сьӧлӧмас и кыв дорӧ муслун, кывбур пыдісянь гӧгӧрвоӧм. И ӧнӧдз на лоӧ нылыслы медбур методистӧн. Ичӧтджык Оля нылыс да Маша внучкаыс отсасьӧны сылы дасьтыны серпасавны лэбачьяс йылысь кывбуръяса календар, кытчӧ лоӧ пыртӧма «Би кинь» кружокӧ ветлысьяслысь кывбуръяссӧ.
Зоя Васильевналӧн кыпыд оланруыс важ мозыс ыпъялӧ уна рӧмӧн. Сійӧ дась водзӧ на зільны, лӧсьӧдны мича кывбуръяс, сетны челядьлы мывкыд вежӧрлун, пестыны наын чужан кыв дорӧ муслун. Татшӧм велӧдысьяссӧ шуӧны Енмӧн сёломаясон. Ми кутам лача, мый татшӧм енбиа йӧзыс отсаласны водзӧ лелькуйтны мам кывнымӧс. Сиа Зоя Васильевналы и водзӧ кежлӧ бур дзоньвидзалун да кыпы
Анастасия Мишарина
Кӧрткерӧс районса гимн вылӧ неважӧнся конкурсын медбурӧн шуисны Зоя Васильевна ІІІиликовалысь кывбурсӧ. Сійӧс йӧзӧдам миян газетын.
Кӧрткерӧс районса му
Кӧрткерӧс районса муяс,
Паськыд видзьяс, веськыд туйяс,
Визув-варов ёльяс-юяс,
Килля-лыска пашкыр пуяс—
Тайӧ миян чужан му (кыкысь).
Коми муным - чужан му,
Кӧрткерӧс районса му.
Осипов да Виктор Савин —
Кодзувъяс, дерт, тӧдам ставӧн.
Аддзис унаӧс бур слава:
Сійӧс казьтылӧны явӧ,
Нимӧдӧ код чужан му (кыкысь).
Зіля уджалӧй ныв-пиян,
Кыӧй шудсӧ кужысь киӧн,
Сьӧлӧмныд мед ӧзйӧ биӧн:
Кӧрткерӧс — юрсиктным миян,
Коми муным —
чужан му (кыкысь),
Кӧрткерӧс районса му.
